W artykule autor omawia obecny reżim prawny w odniesieniu do podatkowych grup kapitałowych, planowane zmiany w ich funkcjonowaniu oraz pojawienie się od dnia 1 stycznia 2022 r. alternatywnej formy grupowania podmiotów, która będzie występować pod nazwą „spółka holdingowa”.
W polskim ustawodawstwie definicja grupy kapitałowej różni się w zależności od zastosowania w poszczególnych ustawach. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 44 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości1 przez grupę kapitałową należy rozumieć jednostkę dominującą wraz jednostkami zależnymi. Definicja przedstawiona w tej ustawie różni się od definicji grupy kapitałowej przyjętej w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych2, czyli tzw. podatkowej grupy kapitałowej, określonej w art. 1a ust. 1 tej ustawy.
Zgodnie z tym przepisem podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych mogą być grupy co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które pozostają w związkach kapitałowych. Żeby móc uzyskać status podatkowej grupy kapitałowej, koniecznie jest spełnienie szeregu warunków:
Spełnienie wyliczonych wyżej przesłanek stanowi podstawę uzyskania statusu podatkowej grupy kapitałowej.
Dodatkowe wymogi dotyczą również m.in. przewidzianej przez prawo formy umowy między spółką dominującą (spółką matką) a spółkami zależnymi (spółkami córkami). Taka umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego na okres co najmniej 3 lat podatkowych, a następnie zarejestrowana przez naczelnika urzędu skarbowego (art. 1a ust. 2 pkt 2 lit. a-b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r.). Umowa ta musi uwzględniać co najmniej następujące elementy:
Po utworzeniu podatkowej grupy kapitałowej spółki kapitałowe tworzące tę grupę, aby utrzymać ten status, nie tylko muszą spełniać warunki przedstawione powyżej, lecz także:
Ponadto podatkowa grupa kapitałowa powinna osiągać za każdy rok podatkowy udział dochodów w przychodach w wysokości co najmniej 2% (art. 1a ust. 2 pkt 4 przywołanej ustawy).
Ustawodawca przyjmuje zasadę, że dzień poprzedzający dzień naruszenia któregokolwiek z warunków opisanych wyżej lub warunków tworzenia podatkowej grupy kapitałowej jest dniem utraty statusu podatnika oraz ostatnim dniem roku podatkowego grupy. Wyjątkiem od tej zasady jest naruszenie warunku dochodowości w wysokości 2%. W takiej sytuacji za dzień utraty statusu podatnika uznaje się ostatni dzień roku podatkowego, w którym naruszono ten warunek. Spółka dominująca jest obowiązana do złożenia zeznania rocznego CIT-8 za ten rok podatkowy.
W przypadku utraty statusu podatnika spółki tworzące uprzednio podatkową grupę kapitałową są obowiązane w terminie 3 miesięcy od dnia wystąpienia zmian w stanie faktycznym lub prawnym, skutkujących naruszeniem warunków uznania podatkowej grupy kapitałowej za podatnika podatku dochodowego, rozliczyć podatek dochodowy za okres od drugiego roku podatkowego poprzedzającego dzień wystąpienia tych zmian, liczonego od początku roku podatkowego, w którym to zdarzenie wystąpiło, oraz za okres od początku roku, w którym wystąpiły te zmiany, do dnia poprzedzającego dzień wystąpienia tych zmian – tak jakby podatkowa grupa kapitałowa w tych okresach nie istniała5.
Podmiot posiadający status podatkowej grupy kapitałowej jest traktowany na gruncie ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. jako odrębny podatnik. Taki podatnik płaci podatek dochodowy od dochodu, który stanowi różnicę między sumą dochodów a sumą strat każdej spółki wchodzącej w skład grupy.
Taki sposób zorganizowania ma niewątpliwe korzyści. Przede wszystkim kwestie rachunkowości oraz płacenia podatku są uproszczone, ponieważ wszystko odbywa się w ramach jednego podmiotu. Możliwe są również oszczędności w razie ponoszenia strat przez którąś ze spółek wchodzących w skład grupy.
W odniesieniu do wad – największe ryzyko pociąga za sobą regulacja z art. 1a ust. 14 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. Przepis ten stanowi, że spółki tworzące podatkową grupę kapitałową odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania z tytułu podatku dochodowego należnego za okres obowiązywania umowy.
Pomimo wspólnego rozliczania się z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych pozostałe podatki, takie jak podatek od nieruchomości, podatek od czynności cywilnoprawnych czy opłaty skarbowe, są przekazywane samodzielnie przez każdą ze spółek wchodzących w skład takiej grupy.
Przepisy obowiązujące od dnia 1 stycznia 2015 r.6, a dotyczące zagranicznych spółek, które obecnie funkcjonują jako zagraniczne jednostki kontrolowane (ang. controlled foreign company – CFC), wprowadziły do systemu prawnego fikcję prawno-podatkową. Zgodnie z nią podatnik przyjmuje podstawę opodatkowania i opodatkowuje według stawki 19% dochód takiej zagranicznej jednostki kontrolowanej w części, która jest odpowiednikiem posiadanych praw do uczestnictwa polskiego podatnika w zyskach takiej jednostki.
Zaznaczyć należy, że przepisy o zagranicznych jednostkach kontrolowanych podlegały licznym nowelizacjom. Zmiany te odnosiły się również do wyłączenia stosowania tych regulacji. W obowiązującym stanie prawnym powyższych przepisów nie stosuje się, jeżeli taka zagraniczna jednostka kontrolowana, podlegająca opodatkowaniu od całości swoich dochodów w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzi w tym państwie istotną rzeczywistą działalność gospodarczą. Wyjątkiem są wymogi dotyczące prowadzenia rejestru zagranicznych jednostek kontrolowanych.
Ustawa z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw7 dodaje m.in. nowy rozdział 5b do ustawy z dnia 15 lutego 1992 r.
Rozdział ten zawiera m.in. definicje: spółki holdingowej, spółki zależnej, krajowej spółki zależnej, zagranicznej spółki zależnej. Wprowadzenie wskazanej regulacji ma na celu zwiększenie atrakcyjności Polski jako lokalizacji spółek holdingowych8.
Holdingi w Polsce działały dotychczas jako podatkowe grupy kapitałowe, lecz to rozwiązanie nie cieszyło się dużym zainteresowaniem. Jako przyczyny wskazać należy przede wszystkim:
Od dnia 1 stycznia 2022 r. spółka holdingowa oznaczać będzie spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółkę akcyjną będącą podatnikiem, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r., spełniającą łącznie następujące warunki:
Od dnia 1 stycznia 2022 r. na potrzeby nowego rozdziału 5b przez spółkę zależną będzie się rozumieć spółkę, która spełnia następujące warunki:
Na mocy ustawy z dnia 29 października 2021 r. od dnia 1 stycznia 2022 r. wejdą w życie również nowe zasady opodatkowania holdingów. Ten reżim opodatkowania opierać się będzie na dwóch podstawowych założeniach:
Warunkiem zastosowania powyższych preferencji jest posiadanie przez spółkę holdingową co najmniej 10% udziałów (akcji) w spółce zależnej przez okres minimum 1 roku (nowy art. 24m pkt 3 lit. a ustawy z dnia 15 lutego 1992 r.).
Wspomniane oświadczenie o zamiarze skorzystania ze zwolnienia zawiera:
Zwolnienie to nie ma zastosowania do zbycia udziałów (akcji) krajowej spółki zależnej lub zagranicznej spółki zależnej, jeżeli co najmniej 50% wartości aktywów tych spółek, bezpośrednio lub pośrednio, stanowią nieruchomości położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa do takich nieruchomości (nowy art. 24o ust. 3 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r.).
Zwolnienie dywidend, które obowiązuje obecnie, jest pełne i znajduje zastosowanie w przypadku podmiotów z Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Spółka, która otrzymuje dywidendę, musi posiadać bezpośrednio nie mniej niż 10% udziałów lub akcji w kapitale spółki wypłacającej dywidendę. Zaznaczyć należy, że taka spółka nie może korzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od całości swoich dochodów, bez względu na źródło ich osiągania.
Wprowadzone zwolnienie dywidend obejmie szerszy krąg podmiotów. Polska spółka holdingowa będzie miała możliwość korzystania z tego rozwiązania również w odniesieniu do spółek spoza Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Analogicznie do stanu prawnego obowiązującego przed wejściem w życie omawianej nowelizacji – spółka holdingowa będzie musiała posiadać bezpośrednio co najmniej 10% udziałów lub akcji w kapitale spółki zależnej.
Według zamierzeń ustawodawcy wprowadzone preferencje mają dotyczyć holdingów jednopoziomowych, w których dywidenda jest przekazywana bezpośrednio do spółki holdingowej przez spółki operacyjne11. Raz jeszcze należy zatem podkreślić, że taka spółka zależna nie może posiadać:
Podkreślić należy, że spółki holdingowe oraz spółki zależne nie mogą wchodzić w skład podatkowych grup kapitałowych (nowy art. 24m pkt 3 lit. b-d ustawy z dnia 15 lutego 1992 r.).
Zmiany obejmą jedynie część, która odpowiada 95% kwoty dywidendy. Pozostała część dywidendy (5%) będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych na zasadach ogólnych. Żeby uniknąć ewentualnej kumulacji preferencji, do całości dywidendy nie ma zastosowania tzw. kredyt pośredni (zaliczenie pośrednie).
Z katalogu spółek holdingowych i spółek zależnych będą wyłączone spółki, które korzystają ze zwolnień w ramach Polskiej Strefy Inwestycji lub specjalnej strefy ekonomicznej.
Nowe preferencje będzie można stosować alternatywnie ze zwolnieniami unijnymi. Decyzję w tej kwestii podejmie podatnik.
Zwolnienie dla dywidend uzyskanych przez spółkę holdingową będzie miało zastosowanie do dywidend wypłaconych po dniu 31 grudnia 2021 r.
Ustawodawca, oprócz dodania omówionego wyżej rozdziału 5b, dotyczącego spółek holdingowych, wprowadzi także w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. zmiany w zakresie organizacji podatkowych grup kapitałowych.
Aby to rozwiązanie było bardziej przystępne dla przedsiębiorców, ustawa z dnia 29 października 2021 r. nowelizuje przepisy regulujące funkcjonowanie takich grup. Najważniejsze zmiany dotyczą:
Biorąc pod uwagę powyższe, zmiany, które wejdą w życie od dnia 1 stycznia 2022 r., należy ocenić pozytywnie – mimo kilku mankamentów w postaci m.in. braku możliwości tworzenia struktur o charakterze wielopoziomowym oraz braku możliwości utworzenia podatkowej grupy kapitałowej przez spółki komandytowe i komandytowo-akcyjne.
Podatkowe grupy kapitałowe są specyficznymi podmiotami. Ich występowanie należy wiązać w znacznej mierze z postępującymi procesami koncentracji kapitału i tworzenia dużych organizmów gospodarczych, często o znaczeniu ponadnarodowym. Problem opodatkowania tych podmiotów w taki sposób, aby zapewnić swobodny przepływ kapitału między poszczególnymi państwami, jest szczególnie ważny w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Chodzi zwłaszcza o możliwość pokrywania strat ponoszonych przez spółki córki działające w jednym państwie zyskami spółki matki mającej siedzibę w innym państwie. Chociaż jest to ze swej istoty zagadnienie międzynarodowego prawa podatkowego, należy sądzić, że przyjęcie tego rodzaju zasad w prawie krajowym znacznie ułatwi przeniesienie ich na grunt prawa międzynarodowego14.
Przypisy
1 Tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 217 ze zm.
2 Tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 1800 ze zm., dalej: ustawa z dnia 15 lutego 1992 r.
3 Zwolnienie dochodów z działalności w specjalnej strefie ekonomicznej i zwolnienie na podstawie przepisów o wspieraniu nowych inwestycji.
4 Zgodnie z tym przepisem pojęcie „podmiotów powiązanych” oznacza:
5 P. Małecki, M. Mazurkiewicz, CIT. Podatki i rachunkowość. Komentarz, Warszawa 2021, art. 1a.
6 Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. poz. 1328 ze zm.
7 W dniu 2 listopada 2021 r. ustawę przekazano do podpisu Prezydentowi RP. Zob. druk sejmowy nr 1532, przebieg procesu legislacyjnego: https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1532, tekst ustawy ustalony ostatecznie po rozpatrzeniu poprawek Senatu: https://orka.sejm.gov.pl/proc9.nsf/ustawy/1532_u.htm, dostęp: 23.11.2021. Dalej: ustawa z dnia 29 października 2021 r.
8 Zob. uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 1532, https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/A8566521AD17EECEC125874A006F1417/%24File/1532-uzas.docx, s. 79-80, dostęp: 23.11.2021.
9 Obecnie jest to rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych (Dz.U. poz. 600).
10 Tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.
11 Zob. uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, dok. cyt., s. 84.
12 Ministerstwo Finansów, Podatkowe grupy kapitałowe, https://www.gov.pl/attachment/be411a94-1324-44ab-ba3d-ba340e1d9852, dostęp: 23.11.2021.
13 „Dochód ze źródła przychodów podatkowej grupy kapitałowej osiągnięty za rok podatkowy może zostać obniżony o stratę z tego źródła przychodów poniesioną w okresie przed utworzeniem grupy przez spółkę tworzącą tę grupę, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
14 R. Mastalski, Prawo podatkowe, Warszawa 2019.
Skontaktujemy się z Tobą w najbliższym dniu roboczym aby porozmawiać o Twoich potrzebach i dopasować do nich naszą ofertę.
Jest to elektroniczny tygodnik podatkowy, udostępniany Subskrybentom w każdy poniedziałek w formie newslettera.