Co stanowi podstawę opodatkowania przy sprzedaży rzeczy i praw przez syndyka w postępowaniu upadłościowym w drodze licytacji na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych?

Dla celów obliczenia podstawy opodatkowania PCC należy przyjąć, że wartością rynkową jest wartość rynkowa z wyceny a nie z transakcji sprzedaży.

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a tej ustawy – podatkowi temu podlegają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.

Podstawę opodatkowania stanowi przy umowie sprzedaży – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy). Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów (art. 6 ust. 2 ustawy).

Jeżeli podatnik nie określił wartości przedmiotu czynności cywilnoprawnej lub wartość określona przez niego nie odpowiada, według oceny organu podatkowego, wartości rynkowej, organ ten wezwie podatnika do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny. Jeżeli podatnik, pomimo wezwania, nie określił wartości lub podał wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, organ podatkowy dokona jej określenia z uwzględnieniem opinii biegłego lub przedłożonej przez podatnika wyceny rzeczoznawcy. Jeżeli organ podatkowy powoła biegłego, a wartość określona z uwzględnieniem jego opinii różni się o więcej niż 33% od wartości podanej przez podatnika, koszty opinii ponosi podatnik.

Termin „wartość rynkowa” uregulowany w przepisie art. 6 ust. 2 ustawie o PCC odnosi tę wartość do rzeczywistego obrotu prawami majątkowymi, czyli do cen, jakie na danym terenie można uzyskać w przypadku sprzedaży praw danego rodzaju. Stosownie do tego przepisu, transakcje, które należy wziąć pod uwagę przy ustalaniu wartości rynkowej nieruchomości powinny uwzględniać ten sam rodzaj nieruchomości, miejsce ich położenia oraz ich stan, a ponadto powinny pochodzić z dnia dokonania tej czynności (wyrok NSA z dnia 21 lipca 2002 r., III FSK 739/21).

Z powyżej przytoczonych przepisów wynika, że podstawą opodatkowania przy umowie stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, którą określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów (art. 6 ust. 2 ustawy o PCC). „Samo pojęcie rynkowej ceny nieruchomości ma na gruncie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych znaczenie normatywne co oznacza, że tylko wycena nieruchomości przeprowadzona z uwzględnieniem czynników wskazanych wprost w treści art. 6 ust. 2 u.p.c.c. może być uznawana dla potrzeb tej ustawy za wartość rynkową, a w konsekwencji stanowić będzie podstawę opodatkowania.” – wyrok WSA w Gliwicach z dnia 05.06.2014 r., I SA/Gl 1261/13.

Z samego faktu uzyskania określonej kwoty w licytacji prowadzonej w postępowaniu upadłościowym nie można jeszcze wywodzić, że uzyskana cena jest ceną rynkową. W przypadku tej formy sprzedaży stosuje się te same zasady ustalania wartości rynkowej przedmiotu czynności cywilnoprawnej.

Tak też m.in. w wyroku WSA w Warszawie z dnia 6 października 2021 r., III SA/Wa 965/21: „Z uwagi na cel postępowania upadłościowego, jakim jest zaspokojenie wierzycieli, często dochodzi do sprzedaży mienia upadłego po zaniżonych cenach, odbiegających od cen wolnorynkowych. Celem tego postępowania jest bowiem osiągnięcie jak najpełniejszego zaspokojenia wierzycieli w stosunkowo krótkim czasie; co więcej, istotne jest spieniężenie mienia upadłego. Tego rodzaju sprzedaż odbywa się w warunkach odbiegających od rynkowych. W art. 6 ust. 2 p.c.c. mówi się natomiast o wartości rynkowej przedmiotu czynności cywilnoprawnej, a nie wartości uzyskanej w szczególnej formie sprzedaży, jaką jest aukcja prowadzona przez komornika czy syndyka. Posługując się kryterium wartości rynkowej jako podstawy opodatkowania, ustawodawca świadomie zatem założył, że między wskazaną przez strony w umowie sprzedaży ceną a rzeczywistą wartością rynkową przedmiotu sprzedaży mogą wystąpić różnice spowodowane różnymi czynnikami. Podkreślić należy, że w obrocie nieprofesjonalnym również nierzadkie są sytuacje, w których właściciel nieruchomości chcąc np. sprzedać ją szybko, znacznie obniża cenę. Przyczyny sprzedaży po cenie niższej, bądź znacznie niższej, niż wartość rynkowa nieruchomości, nie mają jednak znaczenia dla wymiaru podatku od czynności cywilnoprawnych. Wartość przedmiotu czynności ustala się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów. Przepis ten odnosi się do przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju. Z tego powodu, zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie organy prawidłowo uznały, że z samego faktu uzyskania określonej kwoty w licytacji prowadzonej w postępowaniu upadłościowym nie można jeszcze wywodzić, że uzyskana cena jest ceną rynkową. W przypadku tej formy sprzedaży stosuje się te same zasady ustalania wartości rynkowej przedmiotu czynności cywilnoprawnej, co przy każdej innej sprzedaży (tak też: Bogucki Stanisław, Wacławczyk Adam, Winiarski Krzysztof, Podatek od czynności cywilnoprawnych. Komentarz do art. 6 p.c.c., Lex/el.; prawomocny wyrok WSA w Gliwicach z 20 marca 2018 r., I SA/Gl 1295/17). W konsekwencji należało uznać za błędne stanowisko skarżących, którzy oczekiwali, by rynkowa wartość nieruchomości dla potrzeb opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych była ustalona w kwocie ceny sprzedaży tylko z tego powodu, że jest to cena uzyskana w toku sprzedaży w postępowaniu upadłościowym.”

 

 

Wróć do spisu treści serwisu