NSA orzekł w zakresie małżonków prowadzących wspólne gospodarstwo rolne. Zdaniem sądu mogą być oni odrębnymi podatnikami VAT pod warunkiem, że nie będzie to obarczone ryzykiem nadużyć i oszustw.
Wyrok NSA nawiązuje do wyroku TSUE (sprawa C-697/20), w którym Trybunał orzekł, że art. 9, 295 i 296 Dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie praktyce państwa członkowskiego, która wyklucza możliwość uznania małżonków prowadzących działalność rolniczą w ramach jednego gospodarstwa przy wykorzystaniu majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową za odrębnych podatników VAT, w przypadku gdy każde z tych małżonków prowadzi działalność gospodarczą w sposób samodzielny. Ponadto TSUE wskazał, że powyższe przepisy nie stoją one na przeszkodzie temu, by w okolicznościach, w których małżonkowie prowadzą tę działalność rolniczą w ramach systemu ryczałtowego dla rolników, wybór przez jedno z małżonków opodatkowania prowadzonej przez nie działalności na zasadach ogólnych VAT powodował utratę przez drugie z nich statusu rolnika ryczałtowego, jeżeli po zbadaniu konkretnej sytuacji skutek ten okaże się konieczny w celu przeciwdziałania ryzyku nadużyć i oszustw, którego nie można wykluczyć poprzez przedstawienie przez małżonków odpowiednich dowodów, lub jeżeli prowadzenie tej działalności przez owych małżonków w sposób samodzielny i tak, że każde z nich czyni to na podstawie zasad ogólnych VAT, nie powoduje trudności administracyjnych w porównaniu z sytuacją współistnienia po stronie wspomnianych małżonków dwóch różnych statusów.
Z powyższego wynika, że TSUE w wyroku w sprawie orzekł, iż rolnicy prowadzący wspólnie gospodarstwo rolne mogą być uznani za odrębnych podatników dla potrzeb podatku VAT.
Dotychczas polskie organu podatkowe stały na stanowisku, zgodnie z którym osoby prowadzące to samo gospodarstwo rolne stanowią jednego podatnika VAT. Organy argumentują to tym, że w oparciu o art. 15 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r., tylko jedna ze współprowadzących gospodarstwo osób może mieć status podatnika VAT.
NSA w wyrokach z dnia 14 czerwca 2023 r., sygn. akt I FSK 310/19, I FSK 654/20 orzekł w zakresie podatniczki prowadzącej hodowlę kurcząt. Podatniczka korzystała z dwóch kurników spośród sześciu, które kupiła wcześniej z mężem. Pozostałe kurniki wykorzystywał mąż w swojej działalności. Kobieta zrezygnowała ze zwolnienia z VAT. Mąż nadal korzystał z niego jako rolnik ryczałtowy.
Organy podatkowe nie zaakceptowały takiego stanu rzeczy wskazując, że ustawodawca w szczególny sposób sformułował status podatnika VAT dla osób prowadzących wspólne gospodarstwo rolne. Organ wskazał, że podatnikiem czynnym może być tylko jedna z osób prowadzących takie gospodarstwo. I W konsekwencji uznał, że zgłoszenie rejestracyjne mógł złożyć wyłącznie jeden z małżonków. Tylko on więc mógł odliczać VAT z faktury przy zakupie towarów i usług.
NSA odwołał się do dwóch zasadach wskazanych przez TSUE. Po pierwsze – przepisy krajowe nie mogą pozbawiać możliwości uznania małżonków prowadzących działalność rolniczą w ramach jednego gospodarstwa, przy wykorzystaniu majątku objętego wspólnością majątkową, za odrębnych podatników VAT. Ponadto NSA wskazał, że konieczne jest zbadanie, czy małżonkowie nie mieli na celu nadużyć ani oszustw podatkowych. Takie ryzyko mogłoby powstać, gdyby jeden z małżonków celowo korzystał ze zwolnienia z VAT dla sprzedaży płodów rolnych, a drugi jako czynny podatnik odliczał podatek naliczony.
Karolina Karaś
tel. 32 259 71 50
