Pojęcie podatnika, choć pozornie proste, kryje w sobie wiele niuansów i złożoności wynikających ze specyficznych przepisów różnych ustaw podatkowych.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT) definiuje podatnika przede wszystkim na podstawie jego miejsca zamieszkania. Osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w Polsce podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, co oznacza, że są opodatkowane od swoich dochodów na całym świecie, niezależnie od źródła. Z kolei osoby fizyczne niemające miejsca zamieszkania w Polsce podlegają ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, co oznacza, że są opodatkowane tylko od dochodów uzyskanych w Polsce. Ustawa o PIT rozszerza również pojęcie podatnika na określone podmioty, takie jak „przedsiębiorstwo w spadku”, które jest traktowane jako podatnik w odniesieniu do dochodów uzyskanych w okresie od otwarcia spadku do wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego lub prawa do powołania zarządcy sukcesyjnego.
Ponadto Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje również szereg zwolnień podatkowych, w tym zwolnienia dla niektórych rodzajów świadczeń pomocy materialnej, takich jak te dla studentów. W interpretacji indywidualnej z dnia 1 sierpnia 2024 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził, że uczelnia państwowa nie ma obowiązku sporządzania i przekazywania informacji PIT-11 dla studentów zwolnionych z opłat za studia. Podstawą tego stanowiska jest przepis art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który zwalnia świadczenia pomocy materialnej dla studentów.
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT) definiuje podatnika przede wszystkim na podstawie siedziby lub miejsca zarządu. Podmioty mające siedzibę lub miejsce zarządu w Polsce podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, podczas gdy te, które nie mają takiej obecności w Polsce, podlegają ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Ustawa o CIT rozszerza pojęcie podatnika o spółki kapitałowe w organizacji oraz niektóre rodzaje spółek osobowych, takie jak spółki komandytowe, spółki komandytowo-akcyjne i spółki jawne, pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów. Ustawa pozwala również na tworzenie podatkowych grup kapitałowych, które są traktowane jako jeden podatnik dla celów CIT.
Ustawa o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT) definiuje podatnika jako każdą osobę prawną, jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej lub osobę fizyczną prowadzącą samodzielnie działalność gospodarczą. Ustawa wyjaśnia, że działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym tych, którzy eksploatują zasoby naturalne i rolników, jak również tych, którzy wykonują wolne zawody. Ustawa o VAT rozszerza również pojęcie podatnika na „przedsiębiorstwo w spadku” oraz grupy podmiotów, które są powiązane finansowo, gospodarczo i organizacyjnie oraz zawarły umowę o utworzeniu grupy VAT.
Chociaż ustawy te mają pewne wspólne cechy w definicji podatnika, wykazują również istotne różnice wynikające z charakteru podatku, który regulują. Pojęcie podatnika jest zatem nierozerwalnie związane ze szczegółowymi przepisami odpowiedniej ustawy podatkowej i wymaga starannej interpretacji w każdym kontekście.
