W polskim systemie prawnym, prawidłowe doręczenie pism sądowych ma fundamentalne znaczenie dla zapewnienia stronom postępowania możliwości realizacji prawa do obrony swoich interesów. Szczególną wagę przywiązuje się do doręczeń wezwań do uzupełnienia braków formalnych pism procesowych, gdyż brak reakcji na takie wezwanie może skutkować odrzuceniem skargi, wniosku, czy innego pisma. Niniejszy artykuł analizuje problematykę skuteczności doręczenia zastępczego w zakresie art. 73 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: p.p.s.a.) w świetle postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 października 2024 r. (sygn. akt I FZ 63/24).
Doręczenie zastępcze a prawo do obrony
Instytucja doręczenia, uregulowana w art. 73 p.p.s.a., stanowi wyjątek od zasady doręczenia bezpośredniego. Umożliwia ona doręczenie pisma sądowego pomimo nieobecności adresata, co ma na celu zapewnienie sprawnego toku postępowania. Jednakże, zastosowanie doręczenia zastępczego musi być poprzedzone dokonaniem przez sąd wszystkich czynności zmierzających do doręczenia bezpośredniego. W przypadku doręczenia zastępczego, sąd pozostawia przesyłkę w placówce pocztowej operatora wyznaczonego i umieszcza zawiadomienie w oddawczej skrzynce pocztowej adresata lub w miejscu widocznym dla adresata w lokalu jego zamieszkania.
Należy podkreślić, że skuteczność doręczenia zastępczego jest uzależniona od spełnienia wszystkich warunków określonych w art. 73 p.p.s.a., w tym prawidłowego awizowania przesyłki. Oznacza to, że sąd ma obowiązek dołożenia należytej staranności w zakresie powiadomienia adresata o pozostawieniu przesyłki w placówce pocztowej. W przypadku uchybienia tym obowiązkom, doręczenie zastępcze może być uznane za nieskuteczne, co w konsekwencji może prowadzić do naruszenia prawa strony do obrony.
Stan faktyczny i rozstrzygnięcie NSA
W analizowanej sprawie, która stała się przedmiotem postanowienia NSA z dnia 7 października 2024 r. (sygn. akt I FZ 63/24), skarżąca wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, która zawierała braki formalne. Sąd wezwał skarżącą do ich uzupełnienia w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi. Wezwanie to zostało doręczone w trybie art. 73 p.p.s.a., tj. poprzez pozostawienie przesyłki w placówce pocztowej operatora wyznaczonego i umieszczenie zawiadomienia w oddawczej skrzynce pocztowej adresata. Skarżąca nie odebrała przesyłki w terminie, a następnie nie uzupełniła braków formalnych skargi. W konsekwencji, Sąd pierwszej instancji odrzucił skargę.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił zażalenie skarżącej, potwierdzając tym samym prawidłowość doręczenia zastępczego i zasadność odrzucenia skargi. W uzasadnieniu postanowienia, NSA podkreślił, że doręczenie zastępcze jest skuteczne, jeżeli zostały spełnione wszystkie warunki określone w art. 73 p.p.s.a. W przypadku braku odpowiedzi na wezwanie sądowe, doręczone w sposób prawidłowy, strona traci możliwość usunięcia braków formalnych pisma, co może skutkować jego odrzuceniem. Termin do uzupełnienia braków formalnych skargi biegnie od daty doręczenia wezwania, a nie od daty faktycznego zapoznania się strony z treścią wezwania.
Znaczenie orzeczenia NSA i wnioski
Postanowienie NSA z dnia 7 października 2024 r. (sygn. akt I FZ 63/24) stanowi istotną wskazówkę interpretacyjną w zakresie stosowania art. 73 p.p.s.a. Wynika z niego jednoznacznie, że doręczenie zastępcze jest skuteczne, o ile sąd dołoży należytej staranności w zakresie awizowania przesyłki. Oznacza to, że strona postępowania nie może skutecznie podnosić zarzutu braku wiedzy o skierowanym do niej wezwaniu, jeżeli zostało ono doręczone zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 73 p.p.s.a. W praktyce oznacza to, że strony postępowania powinny na bieżąco monitorować korespondencję przychodzącą na ich adres, gdyż brak reakcji na wezwanie sądowe może prowadzić do negatywnych konsekwencji procesowych.
Orzeczenie to podkreśla również znaczenie terminowego uzupełniania braków formalnych pism procesowych. Termin do ich uzupełnienia biegnie od daty doręczenia wezwania, a nie od daty faktycznego zapoznania się strony z treścią wezwania. W przypadku przeoczenia terminu, strona może wnioskować o jego przywrócenie, jednakże musi wówczas wykazać, że przeoczenie terminu nastąpiło z przyczyn od niej niezależnych.
W świetle powyższego, należy stwierdzić, że prawidłowe doręczenie pism sądowych ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia sprawnego przebiegu postępowania i ochrony praw stron. Strony postępowania powinny dokładnie zapoznawać się z treścią pism sądowych i terminowo reagować na kierowane do nich wezwania. W przypadku wątpliwości co do prawidłowości doręczenia lub terminu, strony powinny zwrócić się do sądu o wyjaśnienia lub wnioskować o przywrócenie terminu.
Warto również zauważyć, że problematyka doręczeń w postępowaniu administracyjnym jest szczególnie istotna w kontekście realizacji prawa obywateli do zaskarżania decyzji administracyjnych. Niedochowanie terminów procesowych, w tym terminu do uzupełnienia braków formalnych skargi, może skutkować utratą możliwości kwestionowania niekorzystnych decyzji organów administracji publicznej. Dlatego też należy podkreślić znaczenie ścisłego przestrzegania przepisów proceduralnych i terminowego reagowania na wezwania sądu.
Reasumując, postanowienie NSA z dnia 7 października 2024 r. (sygn. akt I FZ 63/24) stanowi ważny głos w dyskusji na temat skuteczności doręczeń zastępczych w postępowaniu administracyjnym. Orzeczenie to jednoznacznie wskazuje, że doręczenie zastępcze, o ile zostało przeprowadzone zgodnie z przepisami p.p.s.a., jest skuteczne i wiążące dla stron postępowania. W praktyce oznacza to, że strony muszą liczyć się z możliwością doręczenia pism sądowych w trybie art. 73 p.p.s.a. i terminowo na nie reagować, aby uniknąć negatywnych konsekwencji procesowych.
