Sprawozdanie finansowe jednostki poza oczywistymi elementami, którymi są bilans, rachunek zysków i strat, oraz informacja dodatkowa (obejmująca wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia) zawiera również:
- zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym;
- rachunek przepływów pieniężnych;
(dotyczy jednostek, których sprawozdanie finansowe podlega corocznemu badaniu).
Jeżeli obowiązek sporządzania wynika z ustawy lub odrębnych przepisów – do rocznego sprawozdania finansowego dołącza się również sprawozdanie z działalności jednostki.
Każdy element sprawozdania finansowego rodzi ryzyko popełnienia błędu. Dość powszechnym problemem jest to, że informacja dodatkowa nie zawiera wszystkich elementów o których mowa w art. 48 ustawy o rachunkowości oraz w załączniku nr 1 do ustawy.
Często w sprawozdaniach brakuje informacji dotyczących zobowiązań warunkowych, zobowiązań zabezpieczonych na majątku jednostki oraz transakcji z jednostkami powiązanymi.
Zakres obowiązkowych pozycji, które musi zawierać sprawozdanie z działalności został określony w art. 49 ustawy o rachunkowości. Częstym błędem jest np. brak informacji o osiągnięciach w dziedzinie badań i rozwoju albo o posiadanych instrumentach finansowych.
Poza błędami wspomnianymi powyżej, powszechne są błędy związane z nieprawidłową wyceną lub prezentacją poszczególnych pozycji sprawozdań finansowych. Poniżej kilka przykładów dla wybranych pozycji sprawozdania.
W przypadku środków trwałych często spotykane błędy odnoszą się do niewłaściwie określonych stawek, okresów i metod amortyzacji, a także do braku ich okresowej weryfikacji przez jednostkę.
Kolejnym problemem w przypadku środków trwałych jest księgowe ujęcie aktywów będących przedmiotem umów leasingu. Gdy jednostka spełnia kryteria określone w art. 64 ust. 1 ustawy o rachunkowości, zobowiązujące ją do badania sprawozdań finansowych, musi stosować do klasyfikacji zawartych przez siebie umów leasingowych zasady wynikające z ustawy o rachunkowości. W większości przypadków w takiej sytuacji okazuje się, że umowy leasingu traktowane dla celów podatkowych jako leasing operacyjny w myśl przepisów rachunkowych powinny być traktowane jak leasing finansowy.
W przypadku środków trwałych w budowie istotna jest analiza ruchów w ciągu roku oraz analiza inwestycji niezakończonych pod względem ich przydatności i utraty wartości. W przypadku gdy dany środek trwały w budowie nie wykazuje ruchów należy przeanalizować jego przydatność i realność wyceny.
Zaleca się ostrożność przy tworzeniu aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego. W sytuacji gdy spółka ponosi straty i jej biznesowe szacunki wskazują, że w dającej się przewidzieć przyszłości nie będzie w stanie wypracować takiego zysku podatkowego, który pozwoli jej na realizację aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego ? jednostka powinna objąć takie aktywo w części lub w całości odpisem aktualizującym.
W przypadku zapasów bardzo ważną kwestią jest ich wycena na dzień bilansowy. Odpis aktualizujący może okazać się konieczny w przypadku, gdy zapasy zbyt długo zalegają w magazynie i jednostka ma problemy z ich sprzedażą. Dlatego każdorazowo przy sporządzaniu sprawozdania finansowego konieczna jest analiza wiekowa zapasów. Wskaże ona wolno rotujące zapasy, które powinny zostać objęte takim odpisem aktualizującym.
Najczęstszym błędem identyfikowanym przez biegłego rewidenta w odniesieniu do należności jest brak objęcia odpisem aktualizującym sald należności przeterminowanych lub spornych. W przypadku sald należności standardową procedurą, która powinna być wykonana na etapie przygotowywania sprawozdania finansowego, powinno być wiekowanie należności, czyli zakwalifikowanie poszczególnych pozycji składających się na salda należności do określonych grup wiekowych określających stopień ich przeterminowania.
Częstym błędem w odniesieniu do zobowiązań dotyczą braku kompletności zobowiązań wykazywanych w sprawozdaniu finansowym. Błędy te mogą wynikać z opóźnień w spływaniu dokumentów dotyczących danego okresu sprawozdawczego. Bardzo ważne jest więc zidentyfikowanie wszystkich usług oraz dostaw niefakturowanych otrzymanych przez jednostkę do końca danego okresu sprawozdawczego i zaprezentowanie ich w ramach zobowiązań.
Jednostki często zapominają o konieczności objęcia rezerwami kosztów wynikających z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych świadczeń na rzecz pracowników jednostki lub innych osób. Obowiązek ten, będący realizacją zasady współmierności przychodów i kosztów, wynika z art. 39 ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy o rachunkowości. Szczególnie często pomijaną kategorią są rezerwy na nagrody jubileuszowe i odprawy emerytalne, a także rezerwy na niewykorzystane urlopy.
