Co oznacza użyte w ustawie o PIT pojęcie „osoba samotnie wychowująca dziecko”?

Podatnicy wielokrotnie zastanawiają się jak należy interpretować użyte w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych pojęcie „osoba samotnie wychowująca dziecko”. Jakie jest podejście organów podatkowych w tym zakresie?

Kwestia ta została poruszona w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 16 marca 2021 r. (0115-KDIT2.4011.916.2020.1.MD), w której organ zajął następujące stanowisko: ?Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1426, z późn. zm.) od dochodów rodzica lub opiekuna prawnego, podlegającego obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:

małoletnie,
bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym i nauce lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b lub uzyskały przychody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek określonej w art. 27 ust. 1b pkt 1 oraz stawki podatku, określonej w pierwszym przedziale skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, z wyjątkiem renty rodzinnej

podatek może być określony, z zastrzeżeniem ust. 8, na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w tej ustawie.

W myśl art. 6 ust. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, sposób opodatkowania, o którym mowa w ust. 2 i 4, nie ma zastosowania w sytuacji, gdy chociażby do jednego z małżonków, osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dziecka mają zastosowanie przepisy art. 30c, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.

Stosownie do art. 6 ust. 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zasada określona w ust. 8 nie dotyczy osób, o których mowa w art. 1 pkt 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, niekorzystających jednocześnie z opodatkowania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej na zasadach określonych w art. 30c, w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym, w ustawie z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym albo w ustawie z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.

Z cytowanych przepisów wynika, że art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi odstępstwo od generalnej zasady indywidualnego opodatkowania. Możliwość jego zastosowania obwarowana jest szeregiem warunków wyraźnie wskazanych w tej ustawie, które należy interpretować ściśle, co oznacza, że nie można dokonywać wykładni rozszerzającej ani też zawężającej. W konsekwencji, aby korzystać z preferencyjnego opodatkowania dochodów na zasadach przewidzianych w tym przepisie należy mieć ściśle określony stan cywilny oraz wychowywać samotnie dzieci.

Osobami samotnie wychowującymi dziecko są przede wszystkim ci rodzice (przysposabiający) lub opiekunowie, którzy pozostają w stanie wolnym. Dotyczy to zarówno osób, które nigdy nie zawierały związku małżeńskiego (panna, kawaler), osób, których związek małżeński ustał wskutek śmierci współmałżonka (wdowa, wdowiec) jak i osób, których związek małżeński został rozwiązany poprzez orzeczenie rozwodu (rozwódka, rozwodnik).

Jednocześnie przepisy powyższej ustawy nie uzależniają prawa podatnika do preferencyjnego opodatkowania jego dochodów od tego, czy przez cały rok był osobą samotnie wychowującą dzieci. Wystarczające jest zatem, aby taki stan zaistniał w ciągu roku, a nie trwał przez cały rok.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że we wrześniu 2009 r. został wydany wyrok stwierdzający rozwód Wnioskodawczyni z ojcem jej dzieci. Obecnie, tj. w grudniu 2020 r., córka ma 19 lat, a syn 17 lat. Od tego czasu Wnioskodawczyni wychowywała dzieci sama i posiadała status osoby samotnie wychowującej dzieci, spełniając wszystkie warunki wynikające z przepisów. Dnia 1 lipca 2017 r. Wnioskodawczyni wstąpiła w związek małżeński, w którym jest do dnia dzisiejszego. Mąż nie jest ojcem dzieci i nie bierze udziału w procesie wychowawczym. Nie mieszkają razem, prowadzą dwa osobne gospodarstwa domowe. Mają rozdzielność majątkową. Wnioskodawczyni jest jedyną osobą, która stale troszczy się o byt materialny i rozwój emocjonalny dzieci. Wnioskodawczyni utrzymuje je wyłącznie z własnych dochodów, z wyjątkiem alimentów jakie uzyskuje od ojca dzieci. Wnioskodawczyni jest zatrudniona na umowę o pracę ? rozliczenie PIT-37. Dzieci nie osiągają żadnych dochodów. Córka studiuje w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty.

Mając na uwadze powyższe przepisy prawa i przedstawiony stan faktyczny stwierdzić należy, że Wnioskodawczyni nie posiada statusu „osoby samotnie wychowującej dziecko”, bowiem pozostaje w związku małżeńskim. W konsekwencji, Wnioskodawczyni nie przysługuje prawo do skorzystania z preferencyjnego rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych według zasad określonych w art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?.

Reasumując należy uznać, że osoba samotnie wychowująca dzieci, aby skorzystać z preferencyjnego sposobu opodatkowania swoich dochodów musi samotnie wychowywać dzieci (samotnie sprawować pieczę) i przez cały rok podatkowy posiadać określony stan cywilny (nie być w związku małżeńskim).