W przypadku zwolnienia studentów z czesnego (lub innych opłat), co do zasady uzyskują oni przychód z nieodpłatnych świadczeń, chyba że świadczenie takie jest zwolnione od podatku.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. ? Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce[1], uczelnia publiczna może pobierać opłaty za usługi edukacyjne związane z:
- kształceniem na studiach niestacjonarnych;
- powtarzaniem określonych zajęć na studiach stacjonarnych z powodu niezadowalających wyników w nauce;
- kształceniem na studiach w języku obcym;
- prowadzeniem zajęć nieobjętych programem studiów;
- kształceniem cudzoziemców na studiach stacjonarnych w języku polskim.
Zgodnie z ust. 3 powołanego artykułu uczelnia publiczna ustala warunki i tryb zwalniania z opłat, o których mowa w ust. 1 i 2. Zatem jeśli zaś chodzi o sam zakres warunków i trybu zwalniania z opłat, ustawa wprost nie reguluje tej kwestii, wymagając jednak, by uczelnia publiczna ustaliła je w ramach własnego prawa wewnętrznego (co do zasady ? w formie uchwały wydanej przez senat uczelni publicznej bądź zarządzenia wydanego przez rektora).
W przypadku uzyskania zwolnienia z opłaty (np. z tytułu czesnego na studiach niestacjonarnych), istotne znaczenie ma kwalifikacja prawnopodatkowa takiego działania uczelni i przyczyna udzielenia zwolnienia. Zwolnienie z przysługującej wierzycielowi należności stanowi po stronie dłużnika (studenta) przychód jako nieodpłatne świadczenie; jest to wtedy przychód z tzw. innych źródeł, gdzie uczelnia jest zobowiązana wykazać go w informacji PIT-11, a zwolniony student jest zobowiązany wykazać ten przychód i opodatkować w swoim rozliczeniu rocznym (oczywiście, jeśli jego łączne dochody przekraczają kwotę wolną od podatku).
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r., wolne od podatku dochodowego są stypendia i zapomogi, o których mowa w ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. ? Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, oraz stypendia otrzymywane w ramach programów lub przedsięwzięć, o których mowa w art. 376 ust. 1 tej ustawy; w przypadku stypendiów przyznawanych przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną zwolnienie ma zastosowanie, o ile zasady ich przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki.
Przepis art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. odsyła przede wszystkim do art. 86 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r.:
1. Student może ubiegać się o:
1) stypendium socjalne;
2) stypendium dla osób niepełnosprawnych;
3) zapomogę;
4) stypendium rektora;
5) stypendium finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego;
6) stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie finansowane przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną.
2. Przyznanie świadczenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 1-4, oraz odmowa jego przyznania następują w drodze decyzji administracyjnej.
Zgodnie zaś z art. 90 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. zapomogę może otrzymać student, który znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji życiowej.
Dokonując interpretacji pojęć (stypendium, zapomoga) użytych w art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. należy sięgnąć w pierwszej kolejności do ich definicji słownikowej. Zgodnie z internetowym Słownikiem Języka Polskiego PWN „stypendium”[2] to pieniądze wypłacane okresowo uczniom, studentom, pracownikom nauki itp. na pokrycie kosztów nauki lub badań naukowych; „zapomoga”[3] to bezzwrotna pomoc finansowa. Zatem słownikowe rozumienie tych pojęć zakłada, że objęte zwolnieniem stypendia i zapomogi, o których mowa w ustawie z dnia 20 lipca 2018 r., to zasadniczo świadczenia finansowe wypłacane studentom. Trudno byłoby zatem uznać, że świadczenie w postaci zwolnienia studenta z czesnego czy innych opłat należy do tej kategorii świadczeń objętych zwolnieniem. Należy podkreślić, że treść zwolnień należy interpretować ściśle i nie jest tu dopuszczalna interpretacja rozszerzająca.
Powyższe prowadzi do konkluzji, że świadczenie w postaci zwolnienia studentów z czesnego, stanowiące zwolnienie z długu, nie może korzystać ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r., gdyż nie można go uznać za stypendium lub zapomogę.
[1] Dz. U. z 2020 r. poz. 85, zwana dalej ?ustawą z dnia 20 lipca 2018 r.?
[2] https://sjp.pwn.pl/szukaj/stypendium.html
[3] https://sjp.pwn.pl/sjp/zapomoga;2543605.html
