Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z dnia 15 czerwca 2023 r. w sprawie C-287/22 dotyczył istotnych kwestii związanych z interpretacją i stosowaniem dyrektywy 93/13/EWG w kontekście krajowego orzecznictwa odnoszącego się do możliwości zastosowania środków tymczasowych w przypadku rozpoznawania powództwa kredytobiorców, w którym domagają się oni unieważnienia umowy kredytowej z powodu nieuczciwych warunków. Przedmiotowy wyrok dotyczy pytania zadanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie, który powziął wątpliwości na etapie rozpoznawania zażalenia na postanowienie oddalające wniosek o zabezpieczenie powództwa, w sprawie z powództwa konsumentów, którzy domagają się ustalenia nieważności umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego.
Sąd odsyłający zwrócił się z pytaniem:
Czy w świetle zasady skuteczności i proporcjonalności art. 6 ust. 1 oraz art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG sprzeciwiają się takiej wykładni przepisów krajowych lub orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którymi sąd krajowy może – w szczególności ze względu na ciążące na konsumencie obowiązki rozliczenia się z przedsiębiorcą albo dobrą sytuację finansową przedsiębiorcy – nie uwzględnić wniosku konsumenta o zarządzenie przez sąd środka tymczasowego (zabezpieczenia powództwa) polegającego na zawieszeniu na czas trwania postępowania wykonywania umowy, która prawdopodobnie zostanie uznana za nieważną na skutek usunięcia z niej nieuczciwych warunków umownych?
Na wstępie wskazać należy, iż dyrektywa 93/13/EWG ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, uniemożliwiając stosowanie nieuczciwych warunków umownych. Warto przypomnieć, że art. 6 ust. 1 dyrektywy nakazuje państwom członkowskim zapewnić, aby takie warunki nie były wiążące dla konsumentów bez konieczności występowania przez nich z powództwem. Z kolei art. 7 ust. 1 dyrektywy wymaga, aby państwa członkowskie ustanowiły skuteczne środki zapobiegające stosowaniu nieuczciwych warunków umownych.
W omawianym wyroku, TSUE podkreślił, że państwa członkowskie mają obowiązek określenia zasad stwierdzania nieuczciwego charakteru warunku umownego i skutków tego stwierdzenia, z zastrzeżeniem jednak, że te zasady nie mogą naruszać istoty ochrony, jaką dyrektywa 93/13/EWG gwarantuje konsumentom. W szczególności, Trybunał wskazał, że sądy krajowe powinny uwzględniać wnioski kredytobiorców o udzielenie zabezpieczenia roszczenia poprzez wstrzymanie obowiązku spłaty rat, jeśli jest to konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności przyszłego orzeczenia które może zapaść w sprawie, z punktu widzenia przepisów dyrektywy 93/13/EWG, oraz dla przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej, w jakiej znajdowałby się konsument, w przypadku braku nieuczciwego warunku. Ponadto z rzeczonego wyroku wynika, że fakt, iż kredytobiorca występujący z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia poprzez zawieszenie płatności rat do czasu uzyskania prawomocnego wyroku, na moment składania wniosku nie spłacił jeszcze kwoty kapitału, który udostępnił mu Bank, nie przekreśla możliwości udzielenia takiego zabezpieczenia. TSUE wskazał, że to do sądu krajowego należy rozważanie, czy udzielenie zabezpieczenia jest niezbędne dla skuteczności wykonania orzeczenia. TSUE podkreślił, że krajowe przepisy proceduralne nie mogą utrudniać stosowania prawa Unii, a zasady równoważności i skuteczności powinny być respektowane. Oznacza to, że sąd krajowy powinien ocenić, czy odmowa udzielenia zabezpieczenia może naruszyć skuteczność ochrony konsumentów przewidzianej przez dyrektywę 93/13/EWG. Warto również zauważyć, że TSUE w wyroku podkreśla, że odmowa udzielenia omawianego zabezpieczenia może prowadzić do konieczności wystąpienia konsumenta z nowym powództwem lub rozszerzenia zakresu pierwotnego żądania, co może skutkować koniecznością dokonania przez konsumenta kolejnych opłat sądowych, a w konsekwencji taka sytuacja może naruszyć skuteczność celów dyrektywy 93/13/EWG.
Konkludując, TSUE stwierdził, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może oddalić złożony przez konsumenta wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia poprzez wstrzymanie obowiązku spłaty rat do czasu wydania prawomocnego wyroku w sprawie, w sytuacji gdy zastosowanie takich środków tymczasowych jest konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności tego orzeczenia.
Gabriela Korycińska
aplikant adwokacki
gabriela.korycinska@isp-modzelewski.pl
22 517 30 60 (wew. 277)
