Pojęcie nieodpłatnych świadczeń

Przychodami, zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f. Ponadto, zgodnie z art. 11 ust. 2b tej ustawy, jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń, ustaloną według zasad określonych w ust. 2 lub 2a, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika. W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. nie zdefiniowano pojęcia „nieodpłatnych świadczeń”, pojęcie to zostało wypracowane w orzecznictwie sądów administracyjnych m.in. w uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 listopada 2002 r., uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 maja 2010 r., sygn. akt II FPS 1/10. W świetle orzecznictwa można stwierdzić, że nieodpłatne świadczenie obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób prawnych, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy. Jak wynika z powyższego, otrzymanie nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych, co do zasady skutkuje powstaniem przychodu na gruncie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. Jednakże nie każde świadczenie nieodpłatne lub częściowo jest równoznaczne z powstaniem przychodu po stronie podatnika. W zakresie ustalenia, które świadczenie nieodpłatne lub częściowo odpłatne należy uznać za przychód, zasadne jest powołanie się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13, w którym wskazano, że aby można było mówić o powstaniu przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia, musi dojść do uzyskania korzyści w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który podatnik musiałby ponieść.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, na podstawie analizy przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. należy przyjąć, że za przychód podatnika (pracownika) z tytułu nieodpłatnych świadczeń mogą być uznane świadczenia, które:

• po pierwsze, zostały spełnione za zgodą pracownika (pracownik skorzystał z nich w pełni dobrowolnie),
• po drugie, zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść,
• po trzecie, korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).

Przesłanki te muszą być spełnione łącznie.

Wróć do spisu treści serwisu