Organizacje pozarządowe (NGO) to wszystkie podmioty, które nie są jednostkami albo organami administracji publicznej oraz których działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku, zwane są również „trzecim sektorem”
Najpopularniejsze formy organizacji pozarządowych to stowarzyszenia i fundacje.
Ustawa Prawo o stowarzyszeniach rozróżnia dwa rodzaje stowarzyszeń, tzw. stowarzyszenia „rejestrowe” i stowarzyszenia zwykłe. O stowarzyszeniach „zwykłych” nie będziemy dalej pisać, ponieważ z punktu widzenia prowadzenia rachunkowości są mało interesujące. Zgodnie z ustawą osoby w liczbie co najmniej siedmiu, zamierzające założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stowarzyszenia oraz wybierają komitet założycielski albo władze stowarzyszenia. Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność po wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego.
Fundację zakłada fundator (lub fundatorzy), niezbędnym elementem do jej założenia jest majątek, statut fundacji stanowi o tym, kto ma najwyższą władzę w fundacji. Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Fundator ustala statut fundacji, określający jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków.
Zarówno fundacje jak i stowarzyszenia mogą prowadzić działalność gospodarczą, rodzi to skutki podatkowe w zakresie podatku od osób prawnych a także może rodzić skutki w zakresie podatku od towarów i usług.
Należy zauważyć, że zarówno fundacje jak i stowarzyszenia (te „rejestrowe”) posiadają osobowość prawną. Zatem zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości podlegają przepisom tej ustawy. Oznacza to, że dotyczą ich wszystkie obowiązki, w tym w zakresie prowadzenia ksiąg, wyceny składników majątku, inwentaryzacji, ogłaszania i badania sprawozdań. „Trzeci sektor” jest bardzo zróżnicowany, oprócz dużych i znanych fundacji i stowarzyszeń występują setki małych organizacji, które niejednokrotnie prowadzą rachunkowość ręcznie w księdze handlowej, tzw. „amerykance”.
Ustawodawca zauważył, że charakter działalności fundacji i stowarzyszeń odbiega nieco od działalności podmiotów gospodarczych, i opracował osobny wzór sprawozdania dla organizacji pozarządowych (załącznik nr 6 do ustawy o rachunkowości). Zgodnie z tym wzorem bilans organizacji pozarządowej jest mniej rozbudowany niż bilans innych podmiotów. Z drugiej strony, rachunek zysków i strat zawiera więcej pozycji, rozróżnia bowiem przychody i koszty z działalności statutowej, przychody i koszty z działalności gospodarczej oraz koszty ogólnego zarządu.
Plany kont fundacji i stowarzyszeń powinny odzwierciedlać wymagany układ sprawozdania, w szczególności rozróżnienie kosztów i przychodów statutowych oraz kosztów i przychodów dotyczących działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 45 ust. 1g ustawy o rachunkowości sprawozdania finansowe jednostek wpisanych do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego sporządza się w strukturze logicznej oraz formacie udostępnianych przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.
Zgodnie z art. 27 ust. 2 ustawy o CIT podatnicy, z wyłączeniem podmiotów wpisanych do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, obowiązani do sporządzenia sprawozdania finansowego przekazują do urzędu skarbowego sprawozdanie wraz ze sprawozdaniem z badania (jeśli dotyczy), w terminie 10 dni od daty zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego.
Mówiąc prościej, jeśli organizacja nie prowadzi działalności gospodarczej to sprawozdanie wysyła się do urzędu skarbowego do najpóźniej 10 lipca. Jeśli organizacja pozarządowa prowadzi działalność gospodarczą, sprawozdanie finansowe musi wysłać do KRS ? najpóźniej do 15 lipca (mowa tu o standardowych terminach a nie tych zmienionych z powodu pandemii).
Ponadto organizacje mające status organizacji pożytku publicznego mają obowiązek umieszczenia sprawozdania w bazie sprawozdań OPP, prowadzonej przez Narodowy Instytut Wolności ? Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego do 15 lipca.
Stowarzyszenia nie mają obowiązku sporządzania sprawozdania merytorycznego, choć jest to dobrym zwyczajem, a często wymaganym dokumentem, np. podczas starania się o dotacje.
Obowiązek sporządzania sprawozdania merytorycznego mają fundacje, które muszą przesłać roczne sprawozdanie merytoryczne właściwemu ministrowi do końca następnego roku za rok poprzedni. Sprawozdanie sporządza się wg wzoru określonego w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości (Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 maja 2001 r. w sprawie ramowego zakresu sprawozdania z działalności fundacji).
Sprawozdania merytoryczne są także ? obok finansowych ? częścią obowiązkowych sprawozdań sporządzanych przez stowarzyszenia i fundacje, mające status OPP i umieszczanych w ministerialnej bazie internetowej w terminie do 15 lipca. Są one sporządzane wg wzoru określonego w rozporządzeniu w sprawie wzorów rocznego sprawozdania merytorycznego oraz rocznego uproszczonego sprawozdania merytorycznego z działalności organizacji pożytku publicznego.
Źródła:
- https://www.ngo.pl;
- Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 713 z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 1491 z późn. z m.);
- Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1057 z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351 z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 865).
Radosław Rembiś
Asystent Biegłego Rewidenta
radoslaw.rembis@isp-modzelewski.pl
tel. 22 517 30 70, 507 780 505
