Zasadą na gruncie prawa prywatnego jest ujawnianie w Krajowym Rejestrze Sądowym osób będących wspólnikami (z wyjątkiem akcjonariuszy spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych, którzy mogą pozostać anonimowi). Biorąc pod uwagę, że informacje ujawnione w KRS są jawne i powszechnie dostępne mamy do czynienia z pełną transparentnością danych wspólników spółki. Osoba, mająca zamiar zainwestować w określoną działalność może pozostać anonimowa również w sytuacji nabycia członkostwa w spółce za pośrednictwem powiernika. W spółkach osobowych, które dla swego istnienia wymagają współdziałania co najmniej dwóch wspólników powiernik może umożliwić prowadzenie spółki, która faktycznie pozostaje pod kontrolą jednego wspólnika. Chęć utrzymania anonimowości wspólnika może wynikać również z uprzedzeń do niego lub braku akceptacji pozostałych wspólników. Inną przyczyną ukrycia się za osobą powiernika może być fakt posiadania wierzycieli, zatajenie wydatku środków pieniężnych przed osobami trzecimi czy brak możliwości wykazania pochodzenia majątku. Umowy powiernicze zawierane są często z udziałem podmiotu zagranicznego, który zwykle występuje w charakterze powierzającego. Umowa powiernicza wywiera skutki w sferze prawa podatkowego, gdyż osobą faktycznie uzyskującą dochód z członkostwa w spółce będzie powierzający. W kontekście skutków podatkowych umowy powierniczej ważne są zdarzenia związane z przesunięciami majątkowymi. W wyniku zawartej umowy powierzający przekazuje środki majątkowe na nabycie ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej, powiernik otrzymuje za dokonywane czynności wynagrodzenie, czyli prowizję oraz przenosi (w celu wykonania umowy) ogół praw i obowiązków na powierzającego. Należy także mieć na uwadze kwestię opodatkowania dochodu spółki osobowej, do której powiernik przystąpił jako wspólnik, a także odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spółki osobowej powiernika i powierzającego. Powiernik otrzymuje w ramach zawartej umowy środki na nabycie ogółu praw i obowiązków w spółce osobowej. Należy rozważyć, czy wpłaty środków dokonywane przez powierzających na rachunek powiernika stanowią dla powiernika przychód. Zasadą wyrażoną w art. 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest, że każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną podlega opodatkowaniu. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia, osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy. Podstawą uzyskania przychodów mogą być tylko takie czynności, w wyniku których następuje po stronie osoby fizycznej przysporzenie majątkowe, mające konkretny wymiar finansowy. Co do zasady o zaliczeniu danego przysporzenia majątkowego do przychodów danego podatnika decyduje definitywny charakter tego przysporzenia w tym sensie, że w sposób ostateczny faktycznie powiększa on aktywa tej osoby. Za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Przychód jest w istocie określonym przyrostem majątkowym o charakterze definitywnym. Umowa powiernicza, która ze swej istoty polega na przekazaniu i zwrocie wartości majątkowej, powinna być traktowana jako generująca świadczenie, które ma charakter zwrotny, a więc jest neutralna podatkowo i powinna być stawiana np. na równi z umową pożyczki (tzn. nie generującą przychodu w podatku dochodowym od osób fizycznych). Skoro umowa powiernicza zawiera zobowiązanie powiernika do zwrotu majątku dla powierzającego na jego żądanie, na powierniku nie będzie spoczywać obowiązek rozliczenia transakcji mających znaczenie podatkowe.
Maciej Sobiech
dyrektor Oddziału Wielkopolskiego
doradca podatkowy nr 09809
radca prawny nr wpisu 1845
