Czy osoba, która otrzyma z opóźnieniem przyznane na podstawie wyroku sądu alimenty wraz z odsetkami powinna z tego tytułu zapłacić podatek dochodowy od osób fizycznych?
Przedmiotowa kwestia została poruszona w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 23 listopada 2022 r. (0112-KDIL2-1.4011.722.2022.2.JK), w której to Organ wskazał, że: „Zgodnie z art. 20 ust. 1 ww. ustawy: za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.
Zatem, w myśl powołanego powyżej przepisu alimenty należą do kategorii przychodu z innych źródeł. Tym samym alimenty stanowią przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie alimenty podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w art. 21 ust. 1 ww. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 127 ww. ustawy: wolne od podatku dochodowego są alimenty:
a) na rzecz dzieci, które nie ukończyły 25. roku życia, oraz dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
b) na rzecz innych osób niż wymienione w lit. a, otrzymane na podstawie wyroku sądu lub ugody sądowej, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 700 zł.
Zgodnie z art. 60 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359): małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
W myśl natomiast § 2 ww. przepisu: jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Z zacytowanych przepisów wynika, że zwolnieniem, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 127 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, objęte są uzyskane alimenty – rozumiane jako świadczenia od byłego małżonka.
Zgodnie z zapisem art. 21 ust. 1 pkt 127 lit. b) ww. ustawy, warunkiem zwolnienia z podatkowania alimentów jest otrzymywanie ich na podstawie wyroku lub ugody sądowej, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 700 zł.
Dla zastosowania zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 127 lit. b) ww. ustawy, istotne jest ustalenie, czy wysokość alimentów nie przekracza miesięcznie 700 zł. Nie jest istotna kwota wypłacana w danym miesiącu, ale miesięczna kwota zasądzonych wyrokiem sądu alimentów. W konsekwencji, gdy podatnik otrzymuje w jednym miesiącu kwoty należne za kilka miesięcy, bądź lat, a w orzeczeniu sądu przyznano alimenty w wysokości nieprzekraczającej 700 zł miesięcznie, to przychód z tego tytułu nie podlega opodatkowaniu. Bez znaczenia dla celów podatkowych jest fakt skumulowania ich wypłaty, bowiem podstawę opodatkowania z tego tytułu stanowi nadwyżka należnych za każdy miesiąc alimentów ponad kwotę 700 zł.
Z przedstawionego we wniosku opisu sprawy wynika, że na podstawie wyroku sądu przyznano Pani alimenty od byłego męża w kwocie (…) zł miesięcznie. Uzyskała Pani również odsetki od nieterminowej wypłaty alimentów.
W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że uzyskane przez Panią alimenty stanowią przychód z innych źródeł o których mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Alimenty te podlegają jednakże zwolnieniu przedmiotowemu określonemu w art. 21 ust. 1 pkt 127 lit. b cyt. ustawy do kwoty 700 zł miesięcznie, dopiero nadwyżka ponad tę kwotę podlega opodatkowaniu.
Przechodząc do kwestii opodatkowania odsetek zauważyć, że zwolnieniem wskazanym w art. 21 ust. 1 pkt 127 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych objęta zostaje tylko i wyłącznie zasądzona kwota główna bez odsetek.
Instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.), zgodnie z którym:
jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
W myśl art. 481 § 2 ww. kodeksu: Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże, gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Odsetki wypłacone w związku z opóźnieniem wypłaty danego świadczenia nie są wliczane do wartości tego świadczenia.
Zgodnie z treścią art. 20 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.): do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego.
Przepis ten ma więc zastosowanie do odsetek ustawowych, z którymi zasądzono świadczenie główne.
Należy przy tym wskazać, że odsetki są świadczeniem ubocznym, pozostającym w ścisłym związku z należnością główną, jednak źródło ich powstania różni się zasadniczo od źródła powstania długu głównego. Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli dłużnik opóźni się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego – są skutkiem niewykonania zobowiązań.
Jednocześnie wskazać należy, że art. 1 pkt 13 lit. a) tiret ósmy ustawy z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 2105) dodał w ustawie o podatku dochodowym art. 21 ust. 1 pkt 95b. Przepis ten ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2021 r. – stosownie do art. 70 pkt 1 ww. ustawy.
Zgodnie ze wskazanym art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
W konsekwencji powyższego stwierdzić należy, że uzyskane przez Panią odsetki w proporcji dopowiadającej wysokości alimentów zwolnionych z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 127 lit. b) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlegają zwolnieniu przedmiotowemu. Natomiast pozostała część podlega opodatkowaniu jako przychód z innych źródeł o których mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”.
Reasumując należy stwierdzić, że alimenty otrzymane na podstawie wyroku sądu mogą korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych do wysokości 700 zł miesięcznie, przy czym otrzymanie w jednym miesiącu alimentów za kilka miesięcy nie pozbawia podatnika tego zwolnienia, jeżeli zgodnie z wyrokiem sądu ich wartość nie przekracza 700 zł miesięcznie. Opodatkowaniu może podlegać jednak nadwyżka ponad kwotę 700 zł w skali miesiąca. Jednocześnie odsetki za zwłokę korzystają ze zwolnienia z podatku w części w jakiej dotyczą alimentów, które są zwolnione z podatku dochodowego.
Maciej Jendraszczyk
Doradca podatkowy nr 12 238
Wicedyrektor Oddziału Wielkopolskiego ds. Doradztwa Podatkowego i Audytu Podatkowego
maciej.jendraszczyk@isp-modzelewski.pl
tel. 61 848 33 48
