Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw wprowadza szereg zmian do Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (dalej: „Kodeks karny”). Jedną z istotniejszych zmian, które wejdą w życie już 1 października 2023 r. jest wprowadzenie dwóch kwalifikowanych typów przestępstwa zwanego potocznie łapownictwem menedżerskim, a tym samym znaczne zaostrzenie kar za to przestępstwo.
Zgodnie z art. 296a § 1 Kodeksu karnego kto, pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub pozostając z nią w stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, żąda lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Natomiast na podstawie art. 296a § 4 Kodeksu karnego tego przepisu jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 wyrządza znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (przez znaczną kwotę majątkowo należy rozumieć szkodę, której wartość przekracza 200 tys. zł). Jak wskazał SA we Wrocławiu w wyroku z dnia 24 maja 2022 r. (sygn. akt II AKa 154/21): „o tym, czy daną osobę można zaliczyć do kategorii osób pełniących funkcję kierowniczą, decyduje zakres posiadanych przez nią uprawnień. Chodzi tu także o faktyczny wpływ na decyzje podejmowane w spółce czy jednostce. O pełnieniu funkcji kierowniczej przesądza zatem przydanie określonych kompetencji osobie ją sprawującej, niezależnie od tego, czy ich zakres obejmuje całość jednostki czy też jedynie pewne wyodrębnione jej części”.
Od 1 października 2023 r. w wyniku najnowszej nowelizacji do Kodeksu karnego został dodany art. 306b. Na podstawie art. 306b § 1 Kodeksu karnego kto dopuszcza się przestępstwa stypizowanego m.in. w art. 296a § 1 oraz 4 (czyli łapownictwa managerskiego) w stosunku do mienia o wartości większej niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości lub powodując szkodę w rozmiarach odpowiadających takiej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20. (przez pięciokrotność kwoty wielkiej wartości należy rozumieć kwotę przekraczającą 5 mln zł.).W stosunku do osoby, która dopuszcza się tzw. łapownictwa managerskiego w stosunku do mienia o wartości większej niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości lub powodując szkodę w rozmiarach odpowiadających takiej wartości, na podstawie art. 306b § 2 Kodeksu karnego podlega karze pozbawienia wolności od lat 5 do 25. (dotyczy to więc kwoty powyżej 10 mln zł).
W wyniku nowelizacji zostały więc wprowadzone do Kodeksu karnego dwa nowe kwalifikowane typy łapownictwa biernego, które w zależności od kwoty zagrożone będą karą nawet do 20 lub 25 lat więzienia. Intencją zaostrzenia kar za tzw. łapownictwo managerskiego jest na pewno ograniczenie liczby przestępstw, które są popełniane przez osoby zajmujące stanowiska kierownicze. Na końcu warto wspomnieć o gospodarczych konsekwencjach skazania za takie przestępstwo. Zgodnie bowiem z art. 18 Kodeksu spółek handlowych osoba, która zostało prawomocnie skazana za jedno z przestępstw wymienionych w tych przepisie (a więc m.in. łapownictwa stypizowanego w art. 296a Kodeksu karnego) nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatorem albo prokurentem.
Samo popełnienie przestępstwa, a następnie prawomocne skazanie powoduje, że w istocie nawet po odbyciu kary pozbawienia wolności można być w dalszym ciągu wykluczonym z uczestnictwa w obrocie gospodarczym jako jedna z tych osób. Należy dodać, że zakaz ten ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, chyba że wcześniej nastąpiło zatarcie skazania. Natomiast w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się wyroku skazany może złożyć wniosek do sądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlowej lub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu. Nie dotyczy to jednak przestępstw popełnionych umyślnie.
