Zawarcie ważnej umowy sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego a dostawa towarów na gruncie podatku od towarów i usług

     W ocenie NSA władztwo ekonomiczne ma znaczenie z punktu widzenia podatku od towarów i usług, ale ma znaczenie pochodne wobec tytułu prawnego dla ustalenia istnienia dostawy towaru. Dlatego też ? zdaniem NSA- dla dostawy towarów, tj. odpłatnego zbycia nieruchomości, wystarczy zawarcie ważnej umowy sprzedaży w formie aktu notarialnego, nie jest istotne natomiast wydanie nieruchomości. Konstatacje takie zawiera prawomocny wyrok NSA z dnia 13 maja 2020 r. (I FSK 2072/19).

     W wyroku tym NSA uznał ponadto, że skutkiem przeniesienia własności rzeczy w sensie prawnym (cywilistycznym) jest uzyskanie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej powoływanej jako: „ustawa o podatku od towarów i usług”).

     Powołany wyrok zapadł w sprawie ze skargi kasacyjnej wywiedzionej od wyroku WSA w Warszawie z dnia 18 kwietnia 2019 r. (III SA/Wa 2450/18), wydanego z kolei w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie z dnia 10 sierpnia 2018 r.

     NSA nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji. WSA rozpatrując spór pomiędzy podatnikiem, a organem podatkowym kwestionującym wystąpienie przesłanki z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług i prawo podatnika do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur dotyczących zakupu nieruchomości ? kierując się zasadą: nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw, aniżeli sam posiada ? uznał, że uzyskanie władztwa ekonomicznego, które można określić jako komponent „faktyczny” czynności dostawy towaru jest konieczne, aby doszło do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy. W konsekwencji ? zdaniem WSA ? dostawca musi również mieć samoistne władztwo ekonomiczne nad rzeczą, aby mógł je przenieść na nabywcę. Do uzyskania zaś takowego władztwa ? według Sądu pierwszej instancji ? konieczne jest wydanie rzeczy.

     WSA podzielił zatem pogląd organów podatkowych obu instancji, że w sprawie nie doszło do dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy, a tym samym, podatnik nie mógł dokonać pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony wynikający z faktur VAT wystawionych przez zbywcę nieruchomości. W ocenie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej, podobnie jak wcześniej Naczelnika Urzędu Skarbowego, o rozporządzaniu towarem jak właściciel w odniesieniu do gruntów zakupionych przez podatnika nie stanowią zawarte akty notarialne oraz wystawione faktury VAT, lecz posiadanie przez placówki publiczne i instytucje oświatowo-wychowawcze władztwa ekonomicznego w odniesieniu do nieruchomości. Tym samym wobec braku takowego władztwa po stronie zbywcy nieruchomości nie wystąpiło też prawo do ekonomicznego i faktycznego rozporządzania przedmiotowymi nieruchomościami przez podatnika.

     Jak wskazywano, NSA w powołanym na wstępie wyroku zajął stanowisko całkowicie odmienne. W uzasadnieniu wyroku, NSA podkreślił, że w ramach pojęcia odpłatnej dostawy towarów, podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, mieści się niewątpliwie sprzedaż we wszystkich jej odmianach, a więc: sprzedaż na raty (art. 583 k.c.), sprzedaż z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej (art. 589-591 k.c.), sprzedaż na próbę albo z zastrzeżeniem zbadania rzeczy przez kupującego (art. 592 k.c.) sprzedaż z zastrzeżeniem prawa odkupu (art. 593 k.c.), sprzedaż w ramach prawa pierwokupu (art. 596 k.c.) sprzedaż wysyłkowa, kompensacyjna.

     Kluczowe jest wszakże twierdzenie NSA, że ?[?] dla uznania, że miała miejsce dostawa towaru, wystarczy przeniesienie jego własności w formie przewidzianej przez prawo. Dopiero jeżeli pojawią się wątpliwości co do zachowania właściwej formy np. przy sprzedaży nieruchomości nie zachowano formy aktu notarialnego, konieczne jest ustalenie, że podmiot nabył tzw. własność ekonomiczną, tzn. ma możliwość dowolnego rozporządzania i dysponowania uzyskanym towarem.

     Błędna jest zatem wykładnia przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji, że nie jest wystarczająca ocena czynności gospodarczej wyłącznie pod kątem przepisów prawa cywilnego?.

     W ocenie NSA ?każdorazowe nabycie własności nieruchomości w formie aktu notarialnego, powoduje, że właściciel uzyskuje prawo i kompetencję do rozporządzania nieruchomościami jak właściciel, zarówno w sensie ekonomicznym jak i prawnym?. Stąd też fizyczne wydanie towaru w przypadku dostawy nieruchomości, u której podstaw znajduje się umowa sprzedaży zawarta w formie aktu notarialnego, nie jest niezbędne dla faktycznego (ekonomicznego) nim władania, w tym rozporządzania, pobierania pożytków, obciążania i korzystania z tego towaru dla realizacji ekonomicznych celów z nim związanych. A zatem zdaniem NSA, wydanie nieruchomości, nie jest- wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji i organu podatkowego ? potrzebne dla przekazania władztwa ekonomicznego, ponieważ władztwo to uzyskuje nabywający zawierając umowę sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu