W wyroku z dnia 9 lipca 2020 r. o sygn. akt C-716/18 TSUE wskazał, że podatnik będący osobą fizyczną, którego działalność gospodarcza obejmuje wykonywanie kilku wolnych zawodów oraz wynajem nieruchomości nie może uznać takiego wynajmu za „transakcję pomocniczą”, jeżeli transakcja ta jest dokonywana w ramach zwykłej działalności gospodarczej podatnika.
W omawianej sprawie skarżący ? wykładowca na uniwersytecie, wykonujący wolne zawody (biegły rewident, doradca podatkowy, syndyk masy upadłości i adwokat), a ponadto autor artykułów i prac naukowych zadeklarował wykonywanie działalności syndyka masy upadłości pod adresem nieruchomości, której jest współwłaścicielem wraz z inną osobą, a która to nieruchomość została w części wynajęta spółce prawa handlowego, której jest on wspólnikiem i prezesem zarządu. Spółka ta, zarejestrowana jako podatnik VAT, ma swą siedzibę w tej nieruchomości, gdzie prowadzi w szczególności działalność polegającą na doradztwie w zakresie biznesu i zarządzania.
W wyniku przeprowadzonej kontroli podatkowej dotyczącej podatku od towarów i usług w odniesieniu do prowadzonej przez skarżącego działalności rumuński fiskus stwierdził, że w 2012 r. obrót skarżącego przewyższył kwotę 65 000 EUR, stanowiącą próg odniesienia do celów stosowania procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw w Rumunii. W związku z tym w decyzji w sprawie wymiaru wysokości zobowiązania podatkowego organ podatkowy określił kwotę, jaką skarżący w postępowaniu głównym miał uiścić od dnia, w którym był zobowiązany do zarejestrowania się jako podatnik VAT.
Oceniając, czy roczny obrót skarżącego w postępowaniu głównym przekroczył w danym roku próg będący punktem odniesienia organ uwzględnił dochody uzyskane przez skarżącego nie tylko z wykonywania poszczególnych wolnych zawodów i praw autorskich, ale również z wynajmu nieruchomości. Analiza wskazała, że całkowita kwota dochodów skarżącego w postępowaniu głównym mających znaczenie do celów stosowania procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw pochodziła w 69% z działalności syndyka masy upadłości, w 17% z wynajmu nieruchomości, której był współwłaścicielem, a w 14% z działalności biegłego rewidenta i doradcy podatkowego.
Na podstawie powyższego rumuński fiskus uznał, iż główną działalnością zainteresowanego jest działalność syndyka masy upadłości. Co istotne i co było przyczyną sporu między podatnikiem a organem podatkowym ? organ ten stwierdził, że wynajem nieruchomości nie może być uznany za „transakcję pomocniczą” w stosunku do tej głównej działalności w rozumieniu art. 152 ust. 2 kodeksu podatkowego. W efekcie niemożliwe jest wyłączenie z obliczenia kwoty obrotu służącej jako punkt odniesienia dla ustalenia stosowania procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw dochodów uzyskanych z wynajmu.
Z takim stanowiskiem nie zgodził się skarżący, który zwrócił się z pytaniami prejudycjalnymi do TSUE, których istota polegała na ustaleniu, czy art. 288 akapit pierwszy pkt 4 dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że w odniesieniu do podatnika będącego osobą fizyczną, którego działalność gospodarcza obejmuje wykonywanie kilku wolnych zawodów oraz wynajem nieruchomości, taki wynajem stanowi w rozumieniu tego przepisu „transakcję pomocniczą” do celów stosowania procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw.
Odpowiadając TSUE odwołał się do uzasadnienia projektu szóstej dyrektywy, z którego wynikało, że obrotu z transakcji pomocniczych nie wlicza się do limitu decydującego o prawie do zwolnienia podmiotowego, wyłącznie jeśli takie transakcje nie stanowią zwykłej działalności gospodarczej podatnika.
Sąd wskazał, iż art. 288 akapit pierwszy pkt 4 dyrektywy VAT nie zawiera żadnego odesłania do prawa krajowego państw członkowskich, pojęcie „transakcji pomocniczej” w rozumieniu tego przepisu stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii, które należy interpretować jednolicie na całym jej obszarze, niezależnie od kwalifikacji stosowanych w państwach członkowskich, z uwzględnieniem nie tylko brzmienia rozpatrywanego przepisu, ale również jego kontekstu i celu, do którego realizacji on zmierza. Niemniej jednak przywołany przepis nie wskazuje, jak należy rozumieć „transakcję pomocniczą”, pojęcie to nie zostało w zdefiniowane w żadnym innym przepisie tej dyrektywy.
Przy omawianiu niniejszej sprawy stwierdzono, że pojęcie „transakcji pomocniczej” oznacza określone transakcje, które nie stanowią zwykłej działalności gospodarczej podatnika, natomiast na kanwie rozpatrywanego postępowania uznanie transakcji za „transakcję pomocniczą” nie wymaga wskazania jako głównego jednego z elementów działalności gospodarczej tego podatnika i nie wymaga również powiązania z jakąkolwiek inną działalnością gospodarczą tego podatnika. Wyrażenie to powinno być postrzegane jako pojęcie autonomiczne.
Trybunał podkreślił, że ?Taką wykładnię art. 288 akapit pierwszy pkt 4 dyrektywy VAT potwierdza cel, do realizacji którego dąży procedura szczególna dla małych przedsiębiorstw. W tym względzie Trybunał zauważył, że procedura ta przewiduje uproszczenia administracyjne, które mają na celu wspieranie tworzenia, działalności i konkurencyjności małych przedsiębiorstw, a także utrzymanie rozsądnego stosunku pomiędzy obciążeniami administracyjnymi związanymi z kontrolami podatkowymi i niewielkimi dochodami spodziewanymi z podatków. Procedura ta ma zatem na celu oszczędzenie zarówno małym przedsiębiorstwom, jak i organom podatkowym takich formalności administracyjnych?. Z powyższego wynika, iż chcąc zrealizować obrany cel, który wyraża się w procedurze szczególnej dla małych przedsiębiorstw, nie należy nakładać takich formalności administracyjnych w związku z transakcjami, które nie stanowią zwykłej działalności gospodarczej podatnika.
Ponadto TSUE przypomniał o obranej już linii orzeczniczej, zgodnie z którą działalność gospodarcza nie może być uznana za „pomocniczą”, jeżeli, w szczególności, stanowi bezpośrednie, stałe i niezbędne rozwinięcie opodatkowanej zwykłej działalności danego przedsiębiorstwa (zob. podobnie wyrok z dnia 29 października 2009r. C?174/08).
Jednocześnie orzekł, iż do sądu krajowego (odsyłającego) należy dokonanie oceny, czy okoliczności, takie jak fakt, że:
- siedziba działalności syndyka masy upadłości wykonywanej przez skarżącego w postępowaniu głównym jest zarejestrowana pod adresem wynajmowanej nieruchomości, której jest on współwłaścicielem
- nieruchomość ta, która obejmuje pomieszczenia biurowe, jest wynajmowana przez skarżącego w postępowaniu głównym osobie prawnej, której jest on wspólnikiem i prezesem zarządu
- osoba prawna ma siedzibę w tej nieruchomości i prowadzi działalność o takim samym charakterze jak działalność wykonywana przez skarżącego w postępowaniu głównym.
? świadczą o tym, że odnośny wynajem stanowi zwykłą działalność gospodarczą podatnika.
Ostatecznie stwierdził, iż art. 288 akapit pierwszy pkt 4 dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że w odniesieniu do podatnika będącego osobą fizyczną, którego działalność gospodarcza obejmuje wykonywanie kilku wolnych zawodów oraz wynajem nieruchomości, taki wynajem nie stanowi „transakcji pomocniczej” w rozumieniu tego przepisu, jeżeli transakcja ta jest dokonywana w ramach zwykłej działalności gospodarczej podatnika. W związku z tym (mając na uwadze, że obrotu z transakcji pomocniczych nie wlicza się do limitu decydującego o prawie do zwolnienia podmiotowego, wyłącznie jeśli takie transakcje nie stanowią zwykłej działalności gospodarczej podatnika) podatnik nie będzie mógł wyłączyć dochodów z wynajmu nieruchomości (co stanowi 17% jego obrotów) z limitu, którego przekroczenie wiąże się z brakiem zwolnienia podmiotowego z podatku od towarów i usług, gdy sąd krajowy uzna, iż wynajem ten stanowi jego zwykłą działalność gospodarczą.
