Czy osoby nabywające nieruchomość w ramach licytacji prowadzonej w toku postępowania egzekucyjnego mają obowiązek zapłacić z tego tytułu PCC? Czy jest to czynność objęta zakresem przedmiotowym tego podatku?
Kwestia ta została poruszona w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 29 czerwca 2021 r. (0111-KDIB2-2.4014.90.2021.1.MZ), w której Organ zajął następujące stanowisko: ?Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 815 ze zm.) zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) ww. ustawy ? podatkowi temu podlegają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy).
Natomiast stosownie do art. 1 ust. 2 pkt 2 ww. ustawy ? przepisy ustawy o czynnościach cywilnoprawnych ? stosuje się odpowiednio do przedmiotów opodatkowania określonych w ust. 1 pkt 2 i 3.
Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych ? obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem ust. 2, powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody ? od przedmiotów opodatkowania określonych w art. 1 ust. 1 pkt 3.
Na podstawie art. 4 pkt 1 ww. ustawy ? obowiązek podatkowy ? przy umowie sprzedaży ? ciąży na kupującym.
(?) Z uwagi na fakt, że ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych nie zawiera definicji sprzedaży, należy w tej kwestii odnieść się do przepisów uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.).
Zgodnie z art. 535 Kodeksu cywilnego ? przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.
Tryb nabycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym został natomiast uregulowany przepisami Działu VI „Egzekucja z nieruchomości” ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2020 r., poz. 1575 ze zm.).
W myśl art. 952 Kodeksu postępowania cywilnego ? zajęta nieruchomość ulega sprzedaży przez licytację publiczną. Termin licytacji nie może być wyznaczony wcześniej niż po upływie dwóch tygodni po uprawomocnieniu się opisu i oszacowania ani też przed uprawomocnieniem się wyroku, na podstawie którego wszczęto egzekucję.
Na podstawie art. 972 § 1 ww. ustawy ? licytacja odbywa się publicznie w obecności i pod nadzorem sędziego albo referendarza sądowego.
Po zamknięciu przetargu sąd w osobie sędziego, pod którego nadzorem odbywa się licytacja, wydaje na posiedzeniu jawnym postanowienie co do przybicia na rzecz licytanta, który zaofiarował najwyższą cenę, po wysłuchaniu tak jego, jak i obecnych uczestników (art. 987 ww. ustawy).
Zgodnie z art. 998 § 1 ustawy Kodeks postępowania cywilnego ? po uprawomocnieniu się przybicia i wykonaniu przez nabywcę warunków licytacyjnych lub postanowienia o ustaleniu ceny nabycia i wpłaceniu całej ceny przez Skarb Państwa sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności.
W myśl art. 999 § 1 ww. ustawy ? prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest tytułem wykonawczym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności. Przepis art. 791 stosuje się odpowiednio.
Należy podkreślić, że zgodnie z ww. przepisami, jeżeli nabywca spełni warunki licytacyjne ? a zatem uiści cenę nabycia z potrąceniem wcześniej złożonej rękojmi ? uzyskuje prawo do przysądzenia, na podstawie którego następnie staje się właścicielem nieruchomości. Tym samym uprawomocnienie się postanowienia o przysądzeniu własności powoduje przejście własności w zamian za wcześniej uiszczoną cenę. Postanowienie to wywołuje zatem tożsamy skutek jak umowa sprzedaży. Nabycie nieruchomości/udziału w nieruchomości na podstawie orzeczenia sądu ? postanowienia o przysądzeniu własności ? podlega zatem podatkowi od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, ponieważ skutki prawne tego postanowienia są takie same jak umowy sprzedaży.
Jak wynika z powołanych przepisów ? nabycie nieruchomości oraz udziału w nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym na gruncie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych kwalifikowane jest jak sprzedaż. Takie nabycie podlega zatem opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) w zw. z art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i w świetle art. 4 pkt 1 tej ustawy obowiązek uiszczenia tegoż podatku ciąży na kupującym. Powyższe oznacza, że do takiego nabycia mają również zastosowanie inne przepisy ww. ustawy, odnoszące się do sprzedaży, w szczególności art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 7 ust. 1 pkt 1.
(?) Mając na względzie powyższe przepisy, w szczególności uregulowanie zawarte w art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, należy stwierdzić, że momentem powstania obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych w związku z wydaniem postanowienia sądu o przysądzeniu własności nieruchomości oraz udziału w prawie współwłasności innej nieruchomości, jest dzień uprawomocnienia się tego postanowienia. Z tym bowiem dniem następuje przeniesienie własności na rzecz nabywcy.
(?) nabycie przez Wnioskodawczynię nieruchomości oraz udziału ? części w innej nieruchomości w drodze licytacji, potwierdzone postanowieniem Sądu o przysądzeniu własności z 8 grudnia 2020 r. (prawomocnym z dniem 8 stycznia 2021 r.) miało ? wbrew stanowisku Wnioskodawczyni ? takie same skutki jak umowa sprzedaży i podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) w związku z art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych według stawki wynoszącej 2% wartości rynkowej nabywanej nieruchomości oraz według stawki wynoszącej 2% wartości rynkowej nabywanego udziału w innej nieruchomości. Stosownie do art. 4 pkt 1 ww. ustawy obowiązek zapłaty podatku ciąży na kupującym. Wnioskodawczyni była zatem obowiązana w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego do złożenia deklaracji według ustalonego wzoru (PCC -3) i wpłaty z tego tytułu podatku?.
Reasumując należy uznać, że nabycie nieruchomości w ramach prowadzonych przez organy egzekucyjne licytacji również jest objęte zakresem przedmiotowym podatku od czynności cywilnoprawnych i co do zasady powstaje po stronie nabywcy obowiązek zapłaty tego podatku.
Maciej Jendraszczyk
Doradca podatkowy nr 12 238
Wicedyrektor Oddziału Wielkopolskiego ds. Doradztwa Podatkowego i Audytu Podatkowego
maciej.jendraszczyk@isp-modzelewski.pl
tel. 61 848 33 48
