Wspólnicy mogą postanowić, że spółka osobowa pozyska nowy kapitał w drodze dopłat. Ten sposób dokapitalizowania spółek osobowych nie został uregulowany w kodeksie spółek handlowych, jednak możliwe jest jego wykorzystanie na zasadzie swobody umów (art. 3531 KC stosowany odpowiednio na podstawie art. 2 KSH). Wzorem, który może posłużyć wspólnikom spółek osobowych są regulacje poświęcone dopłatom w spółkach z o.o. Dopłaty stanowią instytucję pośrednią między przekazaniem środków finansowych w sposób definitywny poprzez wniesienie wkładu a pożyczką, uregulowaną w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w art. 177-179 KSH[1] Chociaż dopłaty są wkładami wspólników do spółki, to jednak nie powiększają one dotychczasowych udziałów wspólnika w kapitale zakładowym, a w następstwie kapitału zakładowego spółki, który jest sumą udziałów. Dopłaty przekazywane są na kapitał zapasowy spółki. Do istotniejszych różnic pomiędzy dopłatą w spółkach z o.o. a pożyczką należy: brak możliwości wnoszenia rzeczy, brak szczególnej formy czynności przy wnoszeniu dopłaty, zwrot dopłat nie ma charakteru bezwzględnego, inne są powody niewykonania obowiązku dopłaty, odmienne są skutki niewykonania obowiązku. Warunkiem nałożenia na wspólników obowiązku uiszczenia dopłat jest istnienie odpowiednich postanowień w umowie spółki. Uchwała zarządzająca dokonanie dopłat zapada bezwzględną większością głosów, czyli może się zdarzyć, iż obowiązek takiego sposobu dofinansowania działalności spółki zostanie wprowadzony wbrew woli wspólnika. Należy jednak zauważyć, iż jedną z cech dopłat wynikającą z art. 179§1 KSH. jest ich bezzwrotność w przypadku, gdy zostały przeznaczone na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym spółki[2]. Wniesione dopłaty przekazywane są na kapitał zapasowy spółki, który powiększa jej kapitał własny, co powoduje, że ten sposób finansowania spółki jest korzystniejszy z punktu widzenia interesów wierzycieli[3]. W spółce akcyjnej dopłaty mają inną konstrukcję, wynikającą ze specyfiki spółki. Akcjonariusze uiszczają je w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich dotychczasowym akcjom. Statut spółki może uzależniać od wniesienia dopłat wydawanie akcjonariuszom akcji o szczególnych uprawnieniach (tzw. akcji uprzywilejowanych), zgodnie z treścią art. 351§3 KSH. Dopłaty te są wnoszone do kapitału zapasowego (art. 396 § 3 KSH). W doktrynie przyjmuje się, że dopłaty mogą występować także w spółce komandytowo – akcyjnej ze względu na stosowanie w tym zakresie rozwiązań przyjętych w spółce akcyjnej[4]. Zatem podstawę prawną będą miały dopłaty wnoszone do spółek kapitałowych i spółki komandytowo – akcyjnej.
Jak wskazano instytucja dopłat może zostać wykorzystana za zasadzie swobody umów do pozostałych spółek handlowych. Podstawą nałożenia obowiązku wniesienia dopłaty będą odpowiednie postanowienia umowy spółki i uchwały podjęte przez wspólników. Wobec braku ograniczeń w tym zakresie wspólnicy mogą postanowić o dokapitalizowaniu spółki w tej formie. Jeżeli wspólnicy spółki osobowej wprowadzą (w umowie spółki albo w późniejszej uchwale, podjętej za zgodą wspólnika (wspólników), którego (których) ma to dotyczyć) obowiązek wnoszenia dopłat (wniesienia dopłaty), obowiązek świadczenia, to nie odnoszą się do takich dopłat reguły dotyczące dopłat w spółce z o.o. Nie obowiązuje więc bezwzględny wymóg uregulowania dopłat w umowie spółki, czy wymóg jednomyślności w razie późniejszego wprowadzenia do umowy spółki takiej instytucji. Nie dotyczy więc takich dopłat także bezwzględny wymóg równomiernego (stosunkowego) nakładania dopłat na wspólników w odniesieniu do posiadanych udziałów[5]. Wspólnicy w umowie spółki, a następnie w uchwałach będą przesądzali o konieczności dopłat, terminie wniesienia, ich wysokości, zwrotności (zasadach zwrotu), czy bezzwrotności oraz zakresie obciążania dopłatami poszczególnych wspólników. Regulacje dotyczące dopłat w spółce z o.o. nie mogą być bezpośrednio odnoszone do dopłat w spółkach osobowych, mogą być pewnym wzorem dla wspólników spółek osobowych. Niewątpliwie dopłaty w spółkach z o.o. oraz w spółkach osobowych nie są identycznymi pod względem formalnoprawnym instytucjami. Wspólnicy mogą wykorzystać model ustawowy, stworzony na potrzeby spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, mogą także wykreować dopłaty, których treść prawna odbiegać będzie od modelu przyjętego w kodeksie spółek handlowych.
[1] S. Gurgul, Dopłaty w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Prawo Spółek 1997, nr 12, s.15; A. Bryńska, A. Kowalczyk, Sposoby dofinansowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez jej zagranicznego wspólnika, Monitor Prawniczy 2001, nr 20, s.1041. A. Sobiech, Opodatkowanie spółek osobowych Warszawa 2016, Sobiech A. Sobiech M. Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki komandytowej oraz spółki jawnej BISP Doradztwo Podatkowe 7/2021
[2] Obecnie w doktrynie przedstawiane są poglądy, iż na gruncie KSH art.179 posiada charakter dyspozytywny co może powodować zmianę jego zastosowania przez wspólników. Por. A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, wyd.2, Warszawa 2001, s. 288. A. Sobiech, Opodatkowanie spółek osobowych Warszawa 2016, Sobiech A. Sobiech M. Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki komandytowej oraz spółki jawnej BISP Doradztwo Podatkowe 7/2021
[3] K. Oplustil, Zakres ustawowej ochrony majątku spółki z o.o. przed nieuprawnioną ingerencją wspólników (uwagi de lege lata i de lege ferenda), Przegląd Prawa Handlowego 2000, nr 5, s.18. A. Sobiech, Opodatkowanie spółek osobowych Warszawa 2016
[4] A. Goettel, M. Goettel, Podatek od czynności cywilnoprawnych. Komentarz, Warszawa 2008, uwagi do art. 1 upcc, System Informacji Prawnej LEX. A. Sobiech, Opodatkowanie spółek osobowych Warszawa 2016,
[5] Wyr. WSA w Szczecinie z 2.7.2015 r., sygn. akt I SA/Sz 483/15.
Maciej Sobiech
dyrektor Oddziału Wielkopolskiego
doradca podatkowy nr 09809
radca prawny nr wpisu 1845
