W sytuacji wystąpienia wspólnika ze spółki konieczne jest podjęcie kroków zmierzających do dokonania rozliczeń. Kwestia rozliczeń związanych z wystąpieniem wspólnika ze spółki została uregulowana w art. 871. KC[1]. Dla oceny skutków podatkowych wystąpienia wspólnika ze spółki cywilnej zasadnicze znaczenie ma forma rozliczeń ze wspólnikiem. Wspólnik może otrzymać ze spółki majątek w formie pieniężnej lub niepieniężnej. W wielu przypadkach wystąpienie wspólnika będzie zdarzeniem neutralnym podatkowo, czyli na chwilę wystąpienia ze spółki nie będzie powodować skutków podatkowych Wystąpienie ze spółki bez dokonywania rozliczeń. Wspólnicy mają możliwość umieszczenia w umowie spółki klauzuli umożliwiającej niewypłacanie jakiegokolwiek wynagrodzenia wspólnikowi występującemu ze spółki. W takim przypadku należy rozważyć, czy pozostający w spółce wspólnicy uzyskają przychód w postaci wartości otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r.)
W spółce cywilnej, inaczej niż w handlowych spółkach osobowych majątek jest współwłasnością wspólników, a nie odrębnym majątkiem ułomnej osoby prawnej. W przypadku wystąpienia wspólnika bez wynagrodzenia korzyść majątkową otrzymują wspólnicy. W tym stanie rzeczy wystąpienie wspólnika ze spółki bez wynagrodzenia może powodować konieczność rozpoznania przychodu po stronie pozostałych wspólników.
Udział w majątku spółki wyraża się wierzytelnością pieniężną, która obciąża pozostałych w spółce wspólników. Nie następuje zatem przeniesienie w naturze na rzecz wspólników własności udziału występującego ze spółki, a przekształcenie tego udziału w należność pieniężną, co w konsekwencji oznacza, że zmniejszeniu ulega krąg udziałowców w majątku wspólnym. Jeśli wspólnik występuje ze spółki cywilnej z jednoczesnym zrzeczeniem się spłat na jego rzecz ze strony pozostających w spółce wspólników po jego stronie powstanie wierzytelność z tytułu udziału w majątku wspólnym (odpowiadająca w tym zakresie długowi pozostałych w spółce wspólnikom).Wierzytelność stanowi uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia z określonego stosunku zobowiązaniowego, przysługujące wierzycielowi wobec dłużnika. Jest ona zbywalnym prawem majątkowym. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie precyzuje jednak tego pojęcia. Z tego właśnie względu pojęcie to należy rozpatrywać z punktu widzenia zobowiązaniowego, tj. na tle art. 353 § 1KC, zgodnie z którym zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu (art. 353 § 2 KC). Zrzeczenie się przez występującego wspólnika spółki cywilnej należnych spłat ze strony pozostałych w spółce wspólników oznaczać będzie umorzenie tym wspólnikom wierzytelności. Wartość tej wierzytelności odpowiadająca kwocie, która powinna być wypłacona występującemu wspólnikowi jest przychodem podatkowym, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. Wspólnicy pozostający w spółce cywilnej, uzyskają – na podstawie art. 14 ust. 2 pkt 6 z uwzględnieniem art. 8 ust. 1 ustawy – przychód z tytułu wystąpienia innego wspólnika bez stosownego wynagrodzenia (Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 8.11.2016 r.[2]).
[1] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r, – Kodeks cywilny (DZ.U. 1964 NR 16 poz. 93 z późn. zm.)
[2] Nr ITPB1/4511-743/16-1/MR. Sobiech A., Sobiech M. Rozliczenie ze wspólnikiem występującym ze spółki cywilnej – skutki podatkowe, BISP nr 10/2019
Maciej Sobiech
dyrektor Oddziału Wielkopolskiego
doradca podatkowy nr 09809
radca prawny nr wpisu 1845
