Spółka komandytowo-akcyjna została wprowadzona do polskiego systemu prawnego wraz z wejściem w życie Kodeksu spółek handlowych od 1.1.2001 r.[1] Jest to typ spółki łączący cechy spółki komandytowej i spółki akcyjnej. O zakwalifikowaniu spółki komandytowo-akcyjnej do spółek osobowych przesądził art. 4 § pkt 1 KSH, w którym wskazane zostały typy spółek zaliczane do spółek osobowych. Ponadto przepisy regulujące spółkę komandytowo-akcyjną zamieszczone są w tytule II, obok przepisów regulujących pozostałe spółki osobowe. Regulacja spółki komandytowo-akcyjnej została zawarta w art. 125-150 KSH Spośród funkcjonujących w ustawodawstwach modeli wybrano rozwiązania przyjęte w Niemczech i Francji, które kładą akcent na elementy spółki komandytowej, przy czym niemieckie i francuskie spółki komandytowo- akcyjne są osobami prawnymi[2]. Twórcy Kodeksu spółek handlowych zakładali, że będą to spółki rodzinne, które wykorzystując renomę komplementariusza będą miały dogodną możliwość dokapitalizowania poprzez emisję akcji, bez ryzyka utraty kontroli nad spółką[3]. Forma spółki komandytowo-akcyjnej stała popularna w latach 2012-2014 jednak głównie ze względów podatkowych. Zmiany w sposobie opodatkowania dochodów z tych spółek znacznie zmniejszyły jej atrakcyjność (patrz: opodatkowanie spółek komandytowo-akcyjnych)[4].
Spółką komandytowo-akcyjną jest w myśl art. 125 KSH spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki (art. 135 KSH). W spółce komandytowo-akcyjnej, odmiennie niż w komandytowej możliwe jest występowanie wspólnika w podwójnej roli komplementariusza i akcjonariusza.
Sprawy spółki prowadzi komplementariusz (art. 140§1 KSH i to on reprezentuje spółkę na zewnątrz (art. 137§1 KSH). W doktrynie spółka komandytowo–akcyjna określana jest, jako „hybryda spółki komandytowej, która we własnym imieniu może emitować akcje, a więc pozyskiwać kapitał od nieograniczonego kręgu inwestorów (art. 125 KSH)”.[5]
Spółka komandytowo – akcyjna może uzyskać status spółki publicznej w rozumieniu ustawy z 29.7.2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych[6]. Akcje S.K.A. Mogą ulegać dematerializacji, jako papiery wartościowe w trybie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Spółka komandytowo – akcyjna może być wykorzystana do celów wskazanych powyżej w odniesieniu do spółki komandytowej, przy czym spółka komandytowa ma tę przewagę, że jest mniej sformalizowana. Konstrukcja S.K.A. w przeszłości wykorzystywana była wykorzystywana, jako forma chroniąca przed wrogim przejęciem (wykup wszystkich akcji nie daje prawa do zmiany komplementariuszy, którzy zarządzają spółką). Ten typ spółki umożliwia także jej dokapitalizowanie bez utraty kontroli nad spółką. Inną niewątpliwą zaletą jest możliwość uniknięcia ujawniania inwestorów biernych (akcjonariusze obejmują co do zasady akcje na okaziciela i nie są ujawniani w rejestrze). Jednak do dnia 1.1.2014 r. zasadniczą zaletą był sposób opodatkowania dochodów tych spółek, w szczególności w odniesieniu do akcjonariuszy (o czym szerzej w rozdz. poświęconym opodatkowaniu S.K.A.). Obecnie obserwuje się liczne przekształcenia tych spółek.
Regulacja spółki komandytowo-akcyjnej jest niewyczerpująca. Ustawodawca zdefiniował pozycję tej spółki posługując się licznymi odesłaniami do przepisów o spółce jawnej i do przepisów o spółce akcyjnej. I tak, sprawach nieuregulowanych do spółki komandytowo-akcyjnej stosuje się:
- w zakresie stosunku prawnego komplementariuszy, zarówno między sobą, wobec wszystkich akcjonariuszy, jak i wobec osób trzecich, a także do wkładów tychże wspólników do spółki, z wyłączeniem wkładów na kapitał zakładowy – odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej;
- w pozostałych sprawach – odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej, a w szczególności przepisy dotyczące kapitału zakładowego, wkładów akcjonariuszy, akcji, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia.
Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna” (art. 127§ 1 KSH). Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „S.K.A.”. Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowo-akcyjna”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną. Nazwisko albo firma (nazwa) akcjonariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.
Do powstania spółki komandytowo-akcyjnej konieczne jest:
- sporządzenie statutu spółki w formie aktu notarialnego (statut powinni podpisać co najmniej wszyscy komplementariusze – art. 129 KSH);
- wniesienie wkładów przynajmniej przez akcjonariuszy na pokrycie kapitału zakładowego i objęcie akcji, zgodnie z zasadami wskazanymi w art. 133§1 pkt 5 oraz art. 308§3 i 4 w zw. z art. 126§1 pkt 2 KSH;
- zgłoszenie i wpis spółki do KRS.
Cechą szczególną spółki komandytowo-akcyjnej jest zasada dualizmu jej funduszu podstawowego.[7] Jeden z tych kapitałów, kapitał zakładowy tworzą wkłady akcjonariuszy (powinien wynosić co najmniej 50 tys. zł., drugi będzie pochodził z wkładów komplementariuszy. Do kapitału zakładowego stosuje się przepisy o zasadach wnoszenia, utrzymywania, czy ochronie obowiązujące w spółce akcyjnej. Do kapitału wniesionego przez komplementariuszy stosuje się przepisy o spółce jawnej.
Wypracowany w spółce zysk zostaje podzielony pomiędzy wspólników proporcjonalnie do ich wkładów wniesionych do spółki, chyba że statut stanowi inaczej (art. 147 KSH). Komplementariusze uczestniczą w zysku proporcjonalnie do wkładów wniesionych na fundusze inne niż kapitał zakładowy. Natomiast akcjonariusze uczestniczą w zysku proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji. W ich przypadku prawo do udziału w zysku uzależnione jest jednak od uprzedniego spełnienia warunku w postaci opłacenia wszystkich posiadanych akcji. Jeżeli akcje nie zostały opłacone w pełnej wysokości, akcjonariusze uczestniczą w zysku spółki przypadającym im z akcji, proporcjonalnie do stopnia ich opłacenia.[8] Zysk spółki dzieli się na dwie części – jedną przypadającą na komandytariuszy a drugą na akcjonariuszy. Konieczne jest podjęcie dwóch uchwał przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Uchwała o podziale zysku pomiędzy akcjonariuszy wymaga zgody wszystkich komplementariuszy (art. 146 § 2 pkt 2 KSH), natomiast uchwała dotycząca wypłaty zysku pomiędzy komplementariuszy wymaga zgody większości komplementariuszy (art. 146§3 pkt 1 KSH).
Cechą zbliżającą spółkę komandytowo-akcyjną do spółek kapitałowych jest występowanie organów – rady nadzorczej i walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Nadzór nad działalnością spółki sprawowany jest przez radę nadzorczą. Jej powołanie jest obligatoryjne w przypadku, gdy w spółce jest więcej niż 25 wspólników. W spółce komandytowo-akcyjnej, w której nie ustanowiono rady nadzorczej, przy podejmowaniu czynności wymienionych w art. 143§3 KSH i art. 378 KSH spółkę reprezentuje pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia (art. 144 KSH).
Organem reprezentującym interesy akcjonariuszy jest walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki komandytowo-akcyjnej. W ramach walnego zgromadzenia akcjonariusze realizują inkorporowane w akcji prawa, w szczególności poprzez wykonywanie prawa głosu z akcji. Poprzez podejmowanie uchwał w sprawach określonych w art. 146 KSH oraz przekazanych do kompetencji walnego zgromadzenia mocą postanowień statutu akcjonariusze współuczestniczą w podejmowaniu decyzji dotyczących spółki. Specyficzna pozycja komplementariusza w spółce wyraża się w konieczności uzyskania zgody komplementariuszy w przypadku podejmowania uchwał w sprawach określonych w art. 146§2 KSH Uchwała walnego zgromadzenia, podjęta bez uzyskania zgody wszystkich komplementariuszy, jest nieważna (art. 146§ 3 KSH).
Przyczyny skutkujące rozwiązaniem spółki określa art. 148§ 1 KSH Są to:
- przyczyny przewidziane w statucie;
- uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki;
- ogłoszenie upadłości spółki;
- śmierć, ogłoszenie upadłości lub wystąpienie jedynego komplementariusza, chyba że statut stanowi inaczej;
- inne przyczyny przewidziane prawem.
Na podstawie art. 148§2 KSH ogłoszenie upadłości akcjonariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Wystąpienie jednej z przesłanek rozwiązania spółki wiąże się z obowiązkiem przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego.. Spółka traci byt prawny z chwilą wykreślenia z KRS[9].
[1] Spółka komandytowo-akcyjna była znana na ziemiach polskich w okresie zaborów oraz w okresie przedwojennym, gdyż regulowały ją przepisy państw zaborczych i kodeks handlowy Napoleona. Zob. M. Bieniak, Praktyczne aspekty funkcjonowania spółki komandytowo–akcyjnej, Przegląd Prawa Handlowego, 2009, nr 2, s. 15. A. Sobiech, Opodatkowanie Spółek osobowych, Warszawa 2016 r.
[2] R. Lewandowski, Polska koncepcja legislacyjna spółki komandytowo-akcyjnej, Warszawa 2007; F. Wooldridge, The German Kommanditgesellschaft auf Aktien (limited partnership with shares), Amicus Curiae Issue 83 Autumn 2010, s. 25 i nast., A. Sobiech, Opodatkowanie Spółek osobowych, Warszawa 2016 r.
[3] A. Kidyba, Kilka uwag o potrzebie zmian przepisów regulujących spółki osobowe, Przegląd Prawa Handlowego 2012, nr 9, s.22. A. Sobiech, Opodatkowanie Spółek osobowych, Warszawa 2016 r.
[4] Ł. Franczak, Wpływ prawa podatkowego na popularność i zastosowanie instytucji spółki komandytowo–akcyjnej w Polsce, Transformacje Prawa Prywatnego 2009, nr 3-4, s. 5 i nast., A. Sobiech, Opodatkowanie Spółek osobowych, Warszawa 2016 r.
[5] A. Szumański, Hybrydalne typy spółek handlowych, Przegląd Prawa Handlowego 2000, nr 6, s. 25., ., A. Sobiech, Opodatkowanie Spółek osobowych, Warszawa 2016 r.
[6] Tj. Dz.U. z 2013 r. poz. 1382.
[7] A. Szumański, Spółka komandytowo-akcyjna – majątek, zarządzanie, odpowiedzialność, Studia Prawa Prywatnego 2006, nr 2, s. 7., A. Sobiech, Opodatkowanie Spółek osobowych, Warszawa 2016 r.
[8] Z. Jara, Kodeks spółek handlowych, Wydanie IX, Beck Online Komentarze, stan prawny: styczeń 2015 r., A. Sobiech, Opodatkowanie Spółek osobowych, Warszawa 2016 r.
[9] A. Sobiech, Opodatkowanie Spółek osobowych, Warszawa 2016 r. Sobiech A., Sobiech M., Spółka komandytowo-akcyjna – status wspólników na gruncie kodeksu spółek handlowych , BISP nr 10/2021
Maciej Sobiech
dyrektor Oddziału Wielkopolskiego
doradca podatkowy nr 09809
radca prawny nr wpisu 1845
