Uprawnienie do wystąpienia wspólnika spółki jawnej w drodze wypowiedzenia umowy spółki (art. 61 § 1-3 k.s.h.) przysługuje wówczas, gdy umowa spółki została zawarta na czas nieoznaczony. W sytuacji zawarcia umowy na czas oznaczony dopuszczalność wypowiedzenia umowy spółki jest uzależniona od treści umowy. W umowie spółki powinny zostać wskazane warunki i zasady dopuszczalności jej wypowiadania. Wypowiedzenie następuje przez jednostronne oświadczenie woli w formie pisemnej, skierowanej do wspólników.
Jeżeli umowa jest zawarta na czas nieoznaczony, to wypowiedzenie powinno nastąpić na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego (art. 62 k.s.h.). W przypadku spółki jawnej nie jest możliwe natychmiastowe wystąpienie ze spółki, do którego może dojść w spółce cywilnej na mocy art. 869 § 2 k.c., zgodnie z którym: „Z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony”. Dopuszczalne jest jednak skrócenie lub wydłużenie terminu wypowiedzenia.
Umowa spółki może również zostać wypowiedziana przez wierzyciela wspólnika w okolicznościach wskazanych w treści art. 62 § 2 k.s.h. Wspólnicy mogą – mimo złożonego wypowiedzenia spółki – utrzymać ją, jeśli umowa spółki tak stanowi.
Dopuszczalność zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej jest uzależniona od treści umowy spółki. Zasadą przyjętą na gruncie Kodeksu spółek handlowych jest niezbywalność udziału. Dla skutecznego przeniesienia członkostwa w spółce jawnej konieczne jest więc, by możliwość zbycia ogółu praw i obowiązków była przewidziana w umowie spółki. Zbycie ogółu praw i obowiązków innemu podmiotowi w przypadku braku stosownych postanowień umownych będzie nieważne.
Drugą przesłanką wyrażoną w art. 10 § 2 k.s.h. jest uzyskanie pisemnej zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa zawiera w tym względzie inne postanowienia. Od dnia 15 stycznia 2015 r. na podstawie art. 10 § 4 k.s.h. wprowadzono możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym[1]. Oprócz bezpiecznego podpisu elektronicznego z ważnym kwalifikowanym certyfikatem dopuszczono również możliwość podpisu potwierdzonego profilem zaufanym ePUAP. Taki sposób podpisu w systemie teleinformatycznym daje pewność identyfikacji stron i daty dokonania czynności porównywalną z podpisem notarialnie poświadczonym.
Nabywca uzyskuje wszystkie przenoszalne prawa i obowiązki zbywcy i wchodzi w strukturę organizacyjną spółki. Przeniesienie ogółu praw i obowiązków może nastąpić w drodze takich czynności, jak umowa sprzedaży, umowa darowizny, umowa zamiany[2]. Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie określają formy, w jakiej winno nastąpić zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej. Brak szczególnych zasad w tym zakresie oznacza, że znajdzie zastosowanie ogólna reguła, zgodnie z którą wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie tej osoby ujawniające jej wolę w sposób dostateczny[3]. Czynność ta nie wymaga formy aktu notarialnego nawet ze względu na okoliczność, że spółka jest właścicielem nieruchomości. Nie jest to bowiem przeniesienie uprawnień do poszczególnych składników majątku spółki, a uczestnictwa w spółce[4]. Dotychczasowy wspólnik może przenieść swe członkostwo w spółce na innego wspólnika lub osoby spoza spółki. Niedopuszczalne jest zbycie ogółu praw i obowiązków na drugiego wspólnika w sytuacji, gdy spółka posiada tylko dwóch wspólników, ponieważ doprowadziłoby to do powstania jednoosobowej spółki jawnej.[5]
[1] Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2015 r.poz. 4.
[2] Postanowienie SN z dnia 29 czerwca 2011 r., IV CSK 473/10, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia2/iv%20csk%20473-10-1.pdf, dostęp: 14.03.2022.
[3] J. Grykiel, Zbycie udziału w ogóle praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej, cz.1, „Prawo Spółek” 2009, nr 9, s. 33; A. Sobiech, Opodatkowanie spółek osobowych, Warszawa 2016 r. W.Modzelewski, A. Sobiech, M. Sobiech i in. Opodatkowanie spółki jawnej, Warszawa 2022r.
[5] A. Sobiech, M. Sobiech, Opodatkowanie wystąpienia wspólnika na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, BISP Doradztwo Podatkowe Nr 6/2022
Maciej Sobiech
dyrektor Oddziału Wielkopolskiego
doradca podatkowy nr 09809
radca prawny nr wpisu 1845
