Przepisy dotyczące podatku dochodowego od osób fizycznych uzależniają opodatkowanie od źródła przychodu podatnika. Źródła przychodów są podzielone na kategorie, dla których ustawodawca określił odmienne zasady powstawania przychodu, rozliczania kosztów, a także ustalania podstawy opodatkowania, stawek, jak i różnego rodzaju preferencji podatkowych.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.2021.1128) – dalej „ustawa o PIT”, przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz umów zlecenia, praktyki absolwenckiej stażu uczniowskiego czy zasiłku macierzyńskiego, otrzymane przez podatnika, który nie ukończył 26. roku życia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85.528 zł podlegają zwolnieniu z PIT. Oznacza to, że pracownicy do 26. roku życia nie płacą PIT, jeżeli ich dochód w roku podatkowym mieści się w wyznaczonym limicie. Niemniej jednak, problematyczne okazać się może odniesienie tego zwolnienia do pracowników, którzy wykonują tzw. prace twórcze, jak na przykład programiści.
Z reguły programiści zatrudnieni na podstawie umów o pracę, stosownie do treści tych umów otrzymują honoraria autorskie, stanowiące w myśl art. 18 ustawy o PIT przychody z autorskich praw majątkowych. W świetle art. 22 ust. 9 pkt 3 w zw. z ust. 9b pkt 1 ustawy o PIT, przychody z autorskich praw majątkowych pracowników-programistów korzystają z wyższych niż zazwyczaj kosztów uzyskania przychodów w limicie kwoty pierwszego przedziału skali podatkowej.
Przychody z autorskich praw majątkowych nie stanowią żadnej z kategorii przychodów, które w ramach ulgi w PIT do 26. roku życia są wolne od podatku, gdyż przynależą do odrębnego źródła przychodów, tj. kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych (vide art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT).
Powyższe prowadzi do wniosku, że jeżeli umowa o pracę programisty, który nie ukończył 26. roku życia przewiduje honorarium autorskie, to należności z tego tytułu nie mogą podlegać zwolnieniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT, lecz znajdą do nich zastosowanie podwyższone koszty uzyskania przychodów. Jednakże w tym przypadku, o kwalifikacji źródła przychodu przesądza treść danej umowy, a nie forma zobowiązania stosunku prawnego. Gdy przedmiotem umowy są prawa autorskie do utworów wytworzonych przez programistę, to pochodzące z niej przychody uznać należy za przychody z autorskich praw majątkowych. Jeżeli dana umowa przewiduje wynagrodzenie jedynie za świadczoną pracę, limitowana kwota wynagrodzenia korzysta ze zwolnienia w PIT. Jednocześnie żaden przepis nie wyklucza możliwości, aby programista pozostając w stosunku pracy osobno zawarł umowę prawa cywilnego (np. umowy o dzieło), w realizacji której zobowiązany będzie do stworzenia utworu oraz do przeniesienia związanych z nim praw autorskich.
Konkludując, na gruncie ustawy o PIT programiści poniżej 26. roku życia są specyficzną grupą pracowników. Do uzyskiwanych przez nich dochodów zastosowanie znaleźć może zarówno zwolnienie z PIT, a także zastosowanie podwyższonych kosztów uzyskania przychodów, przy czym preferencje te nie mogą się łączyć bezpośrednio, ponieważ są związane z odrębnymi źródłami przychodów. O tym, do którego źródła należy zakwalifikować dany przychód decyduje treść umowy między stronami, w szczególności co stanowi ekwiwalent świadczonego zgodnie z tą umową wynagrodzenia.
