Płatnik odpowiada całym swoim majątkiem za podatek niepobrany lub pobrany a niewpłacony na zasadach określonych w art. 30 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Powyższa odpowiedzialność może zostać ograniczona jeżeli odrębne przepisy stanowią inaczej albo jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika; w tych przypadkach organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika. Od 1 stycznia 2023 r. zgodnie z art. 31a ust. 10 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (zwana dalej: „ustawą z dnia 26 lipca 1991 r.”) w przypadku gdy zaniżenie lub nieujawnienie przez płatnika podstawy opodatkowania wynikało z zastosowania przez płatnika złożonych przez podatnika wniosków lub oświadczeń mających wpływ na obliczenie zaliczki, przepisu art. 26a § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacji podatkowej (zwana dalej: „ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r.”) nie stosuje się. Zgodnie z art. 26a § 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. podatnik nie ponosi odpowiedzialności z tytułu zaniżenia lub nieujawnienia przez płatnika podstawy opodatkowania czynności, o których mowa w art. 12, 13 oraz 18 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. – do wysokości zaliczki, do której pobrania zobowiązany jest płatnik.
Zgodnie z prawomocnym wyrokiem WSA w Gdańsku z dnia 23 września 2015 r. (sygn. I SA/Gd 650/15): „(…) winę podatnika należy rozumieć jako wszelkie przyczyny leżące po stronie podatnika (jego działania lub zaniechania, np. podanie płatnikowi nieprawdziwych informacji lub niedostarczenie wymaganych danych) i wpływające na zachowanie się płatnika, niekoniecznie zawinione w rozumieniu przepisów prawa cywilnego lub karnego.”. Natomiast zgodnie z prawomocnym wyrokiem WSA w Warszawie z 5 października 2004 r., (sygn. III SA 2049/2003): Pojęcie winy użyte w art. 30 § 5 Ordynacji podatkowej można interpretować nie jako winę w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz raczej spowodowanie, doprowadzenie swoim działaniem do niepobrania podatku” 44 . Za takim stanowiskiem przemawia fakt, że w dyspozycji art. 30 § 5 o.p. ustawodawca nie określił rodzaju winy podatnika, dlatego należy przyjąć, iż przez winę podatnika należy rozumieć każdą postać winy, czyli winę umyślną w postaci zamiaru bezpośredniego i zamiaru ewentualnego, jak i winę nieumyślną w postaci lekkomyślności albo niedbalstwa”.
W związku z powyższym, stwierdzenie winy podatnika uwalnia płatnika od odpowiedzialności. W dyspozycji przepisu art. 30 § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. nie określono rodzaju winy podatnika, dlatego trzeba przyjąć, że przez winę podatnika należy rozumieć każdą postać winy, czyli winę umyślną w postaci zamiaru bezpośredniego i zamiaru ewentualnego, jak i winę nieumyślną w postaci lekkomyślności albo niedbalstwa. Organ w takim przypadku jest zobowiązany do wydania decyzji o odpowiedzialności podatnika. Można mieć wątpliwości co do potrzeby wydawania takiej decyzji. Jeżeli bowiem płatnik nie ponosi odpowiedzialności za podatek, to odpowiedzialność ta spoczywa na podatniku na podstawie art. 26 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ponadto jeżeli zobowiązania nie wykonano w sposób prawidłowy z winy podatnika, to zasadą jest, iż organ podatkowy określi wysokość ciążącego na nim zobowiązania w drodze stosownej decyzji określającej (art. 21 § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.). W obowiązującym od 2016 r. stanie prawnym w takiej decyzji będzie można, na mocy art. 30 § 5 zdanie drugie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r., orzec również o odpowiedzialności podatnika. Przyjęto więc koncepcję, wedle której chociaż określenie wysokości zobowiązania podatkowego jest odrębną sprawą od orzeczenia o odpowiedzialności podatnika, gdy z jego winy płatnik nie pobrał podatku, to w celu uproszczenia postępowania podatkowego można o tych dwóch kwestiach orzec w jednej decyzji.
Płatnik jako podmiot, na który ustawodawca nałożył obowiązki o charakterze publicznoprawnym, ponosi odpowiedzialność za własne działanie czy też zaniechanie. Odpowiedzialność ma charakter osobisty nieograniczony, ponieważ płatnik odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania podatkowe, w związku z którymi był zobowiązany do obliczenia, pobrania i odprowadzenia należnego podatku wierzycielowi podatkowemu.
Bartłomiej Sztendur
Młodszy konsultant podatkowy
bartlomiej.sztendur@isp-modzelewski.pl
tel. 22 517 30 69
