Odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe jest odstępstwem od zasady odpowiedzialności podatnika jego majątkiem. Odpowiedzialność osób trzecich jest konstrukcją prawną utworzoną ze względu na ochronę interesów fiskalnych, mającą na celu ułatwienie zabezpieczenia wierzycieli podatkowych. Odpowiedzialność ta ma charakter wyjątkowy, co oznacza, że określone osoby trzecie tylko w pewnych okolicznościach i po zaistnieniu precyzyjnie określonych przesłanek mogą odpowiadać za zobowiązania podatnika Przesłanki solidarnej odpowiedzialności członków zarządów określa art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Na wątpliwości interpretacyjne związane z odpowiedzialnością członków zarządów spółek kapitałowych zwrócił uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu. Postanowieniami z dnia 25 stycznia 2024 r. (Sygn. akt I SA/Wr 4/23) i 31 stycznia 2024 r. (Sygn. akt I SA/Wr 966/22) Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu skierował pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości UE w przedmiocie wykładni Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej oraz Karty Praw Podstawowych w sprawie dotyczącej odpowiedzialności członka zarządu jako osoby trzeciej za zaległości podatkowe w podatku od towarów i usług. Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu skierował trzy pytania:
– po pierwsze, czy pozostają w sprzeczności z art. 193, art. 205, art. 273 ww. dyrektywy, z art. 17 Karty Praw Podstawowych oraz zasadą proporcjonalności polskie przepisy podatkowe, które przewidują odpowiedzialność solidarną członka zarządu za zaległości podatkowe osoby prawnej w podatku od towarów i usług, bez uprzedniego ustalenia czy taki członek zarządu działał w złej wierze lub też jego zachowaniom można zarzucić błąd lub niedbalstwo;
– po drugie, czy art. 193, art. 205, art. 273 dyrektywy, zasada pewności prawa, zasada uzasadnionych oczekiwań, zasada prawa do dobrej administracji wywodzona z art. 41 Karty w zw. z art. 2 TUE (państwo prawa, poszanowanie praw człowieka), art. 47 Karty (skuteczny środek zaskarżenia, prawo do sądu) należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie takiej praktyce krajowej, która dla uwolnienia się od odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania w VAT osoby prawnej posiadającej jednego wierzyciela, wymaga od członka zarządu złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, który jest bezprzedmiotowy na gruncie przepisów i praktyki krajowego prawa insolwencyjnego, a w konsekwencji prowadzi do naruszenia istoty prawa własności (art. 17 Karty);
– po trzecie, czy przepisy art. 193, art. 205, art. 273 dyrektywy VAT oraz zasada równości wobec prawa i zasada niedyskryminacji (art. 20 Karty i art. 21 Karty) należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, które dopuszczają nierówne traktowanie członków zarządu osób prawnych, w ten sposób, że członek zarządu osoby prawnej posiadającej więcej niż jednego wierzyciela, może uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania osoby prawnej poprzez złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, natomiast członek zarządu osoby prawnej posiadającej wyłącznie jednego wierzyciela, nie ma możliwości skutecznego złożenia takiego wniosku, co w efekcie pozbawia go możliwości uwolnienia się od odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania w podatku od towarów i usług osoby prawnej oraz prawa do skutecznego środka zaskarżenia.
Maciej Sobiech
dyrektor Oddziału Wielkopolskiego
doradca podatkowy nr 09809
radca prawny nr wpisu 1845
