Powiernictwo jako instytucja prawna nie jest uregulowane w prawie polskim. Umowa powiernicza jest umową nienazwaną. Podstawą do konstruowania czynności tego rodzaju jest zasada swobody umów wyrażona w art. 3531 k.c., która dopuszcza w praktyce dowolne ukształtowanie treści umownego stosunku prawnego łączącego jego strony. z uwzględnieniem ograniczeń wymienionych w tym przepisie, oraz art. 58 k.c. przewidującym sankcję za dokonanie czynności prawnej sprzecznej z ustawą lub zasadami współżycia społecznego. Najczęściej podstawą konstruowania umowy powierniczej jest umowa zlecenia, stąd prawa i obowiązki stron takiej umowy są oceniane wg przepisów o zleceniu. Zgodnie z treścią art. 734 i 735 k.c., umową zlecenia jest odpłatne lub nieodpłatne dokonanie czynności prawnej w imieniu dającego zlecenie lub jeżeli tak stanowi umowa, w imieniu własnym, ale na rachunek zlecającego. Czynności powiernicze oraz zobowiązania powiernika wobec zleceniodawcy muszą wynikać z zawartej umowy powierniczej. Umowa powierniczego, zwanego też fiducjarnym, zlecenia nabycia rzeczy polega na tym, iż zleceniobiorca (powiernik, fiducjariusz) nabywa rzecz we własnym imieniu lecz na rzecz zleceniodawcy (powierzający, fiducjant). Powiernik w stosunkach zewnętrznych występuje, jako właściciel. Powiernik dokonuje czynności w imieniu własnym. Cechy charakterystyczne dla stosunku łączącego powiernika z powierzającym to: przewłaszczenie rzeczy lub prawa na powiernika; zobowiązanie powiernika do określonego zachowania się w trakcie trwania stosunku powierniczego, w szczególności do korzystania z powierzonego prawa lub rzeczy w sposób wynikający z celu ustanowienia stosunku powierniczego oraz zobowiązanie powiernika do zwrotnego przeniesienia własności rzeczy (praw) przewłaszczonych na powierzającego. Stosunek powiernictwa zawsze opiera się na wzajemnym zaufaniu stron umowy. Przedmiotem tego rodzaju umowy jest przysporzenie dokonane przez powierzającego na rzecz powiernika oraz zobowiązanie powiernika do określonego postępowania z otrzymanym prawem.
Reasumując należy stwierdzić, że czynność powiernicza jest rodzajem czynności prawnej, dla której charakterystyczne są dwa elementy:
Po pierwsze przeniesienie przez powierzającego na powiernika jakiegoś prawa (przysporzenie), w następstwie czego powiernik może korzystać z tego prawa względem osób trzecich w zakresie wyznaczonym treścią tego prawa;
Po drugie zobowiązanie powiernika wobec powierzającego (w stosunku wewnętrznym), że będzie z powierzonego mu prawa korzystał w ograniczonym zakresie, wskazanym treścią umowy powierniczej, w szczególności, że powierzone prawo powróci do powierzającego w określonej sytuacji.
Maciej Sobiech
dyrektor Oddziału Wielkopolskiego
doradca podatkowy nr 09809
radca prawny nr wpisu 1845
