Podatek od środków transportu a obowiązki rejestracyjne

W niniejszym artykule autorka omówiła zagadnienie obowiązku podatkowego w zakresie podatku od środków transportu na gruncie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) z dnia 10 maja 2023 r. (III FSK 2055/21¹).

W dniu 10 maja 2023 r. NSA wydał wyrok w przedmiocie środków transportowych. Istotą sporu w rozpoznawanej sprawie było rozstrzygnięcie, czy zasadnie w świetle ustalonego stanu faktycznego organy obu instancji uznały skarżącego za właściciela pojazdów i tym samym podatnika podatku od środków transportowych oraz określiły mu w konsekwencji wysokość zobowiązania podatkowego w tym podatku.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych² obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych, z zastrzeżeniem ust. 2, ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych. Jak właścicieli traktuje się również jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany, oraz posiadaczy środków transportowych zarejestrowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (RP) jako powierzone przez zagraniczną osobę fizyczną lub prawną podmiotowi polskiemu.

W ust. 2 tego artykułu wskazano, że jeżeli środek transportowy stanowi współwłasność dwóch lub więcej osób fizycznych lub prawnych, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach.

Przepis art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. stanowi, że w przypadku zmiany właściciela środka transportowego zarejestrowanego obowiązek podatkowy ciąży na poprzednim właścicielu do końca miesiąca, w którym nastąpiło przeniesienie własności.

Obowiązek podatkowy, o którym mowa w art. 9 ust. 1 i 2, powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został zarejestrowany na terytorium RP, a w przypadku nabycia środka transportowego zarejestrowanego – od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został nabyty (art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r.).

Obowiązek podatkowy, o którym mowa w art. 9 ust. 1 i 2, powstaje także od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został dopuszczony ponownie do ruchu po upływie okresu, na jaki została wydana decyzja organu rejestrującego o czasowym wycofaniu tego pojazdu z ruchu (art. 9 ust. 4a ww. ustawy).

Zarejestrowanie środka transportowego oznacza jego rejestrację, z wyjątkiem rejestracji czasowej, w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym (art. 9 ust. 4b przywołanej ustawy).

Zgodnie z art. 9 ust. 5 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. obowiązek podatkowy, o którym mowa w ust. 1 i 2, wygasa z końcem miesiąca, w którym środek transportowy został wyrejestrowany lub została wydana decyzja organu rejestrującego o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu, lub z końcem miesiąca, w którym upłynął czas, na który pojazd powierzono.

Przepis art. 9 ust. 6 powyższej ustawy stanowi, że podmioty, o których mowa w ust. 1, są obowiązane:

1. składać, w terminie do dnia 15 lutego, właściwemu organowi podatkowemu, deklaracje na podatek od środków transportowych na dany rok podatkowy, sporządzone na formularzu według ustalonego wzoru, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu – w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku;
2. odpowiednio skorygować deklaracje w razie zaistnienia okoliczności mających wpływ na powstanie lub wygaśnięcie obowiązku podatkowego, lub zmianę miejsca zamieszkania, lub siedziby – w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tych okoliczności;
3. wpłacać obliczony w deklaracji podatek od środków transportowych – bez wezwania – na rachunek budżetu właściwej gminy.

Deklaracje na podatek od środków transportowych mogą być składane za pomocą środków komunikacji elektronicznej (art. 9 ust. 6a ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r.).

Zgodnie z art. 9 ust. 7 przywołanej ustawy organem właściwym w sprawach podatku od środków transportowych jest organ podatkowy, na którego terenie znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika, a w przypadku przedsiębiorstwa wielozakładowego lub podmiotu, w którego skład wchodzą wydzielone jednostki organizacyjne – organ podatkowy, na którego terenie znajduje się zakład lub jednostka posiadająca środki transportowe podlegające opodatkowaniu. W przypadku współwłasności środka transportowego organem właściwym jest organ podatkowy odpowiedni dla osoby lub jednostki organizacyjnej, która została wpisana jako pierwsza w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.

W wyroku z dnia 10 maja 2023 r. NSA stwierdził, że: „W ocenie sądu pierwszej instancji o wygaśnięciu obowiązku podatkowego w podatku od środków transportowych decyduje fakt wyrejestrowania pojazdu przez właściciela. Dopóki pojazd jest zarejestrowany, na jego właścicielu ciąży obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych (art. 9 ust. 1 u.p.o.l. [tj. ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. – przyp. red.]), nawet jeśli pojazdu tego faktycznie nie posiada czy z niego nie korzysta.

Zgodnie z orzecznictwem NSA ustawodawca powiązał powstanie (i istnienie) obowiązku podatkowego z własnością pojazdu (art. 9 ust. 1 u.p.o.l.), a nie z realizacją obowiązku rejestracyjnego. Przepis art. 9 ust. 5 u.p.o.l., dotyczy wyłącznie momentu ustania obowiązku podatkowego w sytuacji wyrejestrowania środka transportowego, czyli elementu wtórnego względem istnienia (powstania) obowiązku, o którym mowa w art. 9 ust. 1 u.p.o.l. (wyrok NSA z dnia 11 grudnia 2018 r., sygn. akt II FSK 3161/16). Jednak na gruncie art. 9 ust. 1 u.p.o.l. stwierdzenie to dotyczy przeniesienia własności środka transportu i nieprzerejestrowania pojazdu, a nie niezrealizowania obowiązku wyrejestrowania pojazdu w przypadkach, w których przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wiążą wygaśnięcie obowiązku podatkowego w podatku od środków transportowych. Z żadnego fragmentu zacytowanych wyżej przepisów nie wynika, że konieczność opłacania podatku od środków transportowych uzależniona jest od użytkowania pojazdu czy też jego fizycznego posiadania. To oznacza, że okoliczność faktycznego niekorzystania z pojazdu, ze względu na jego zezłomowanie, czy odbywanie kary pozbawienia wolności przez skarżącego, wcale nie oznacza, że doszło do wygaśnięcia obowiązku podatkowego. Do tego niezbędne jest bowiem wyrejestrowanie pojazdu lub wydanie decyzji organu rejestrującego o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu. Dopóki bowiem sporny pojazd jest zarejestrowany, na jego właścicielu ciąży obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych (art. 9 ust. 1 u.p.o.l.), nawet jeśli pojazdu tego faktycznie nie posiada czy z niego nie korzysta (por. II FSK 3302/14).

Zatem należy uznać, że przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wiążą wygaśnięcie obowiązku podatkowego w podatku od środków transportowych z wyrejestrowaniem pojazdu. Z końcem miesiąca, w którym czynność ta została dokonana, obowiązek podatkowy przestanie spoczywać na właścicielu pojazdu. Z tych też powodów na wygaśnięcie obowiązku podatkowego nie ma wpływu zniszczenie pojazdu, jego zutylizowanie czy też kradzież. Podatnicy, choć w praktyce mogą faktycznie pojazdu nie używać, to z prawnego punktu widzenia zobowiązani są do składania deklaracji na podatek od środków transportowych i jego opłacania. Rozkradzenie pojazdu czy też przekazanie na złom stanowią przesłankę jego wyrejestrowania. Oznacza to, że dopóki właściciel pojazdu nie złoży wniosku o jego wyrejestrowanie, czego konsekwencją będzie wydanie decyzji o wyrejestrowaniu pojazdu, dopóty będzie na nim ciążył obowiązek podatkowy. Dopiero wydanie decyzji o wyrejestrowaniu pojazdu będzie skutkowało z końcem miesiąca, w którym dokonano wyrejestrowania, wygaśnięciem obowiązku podatkowego (R. Dowgier, L. Etel, G. Liszewski, B. Pahl (w:) R. Dowgier, L. Etel, G. Liszewski, B. Pahl, Podatki i opłaty lokalne. Komentarz, LEX/el. 2021, art. 9).

Zasady rejestracji i wyrejestrowywania pojazdów określone są w Prawie o ruchu drogowym, do którego de facto ustawodawca podatkowy odsyła w przepisach ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (art. 9 ust. 4b). Dlatego też dopiero wydanie przez właściwy organ administracji publicznej (z reguły starostę) decyzji o wyrejestrowaniu pojazdu w oparciu o powyższe okoliczności spowoduje, iż z końcem miesiąca, w którym dokonano jego wyrejestrowania, nastąpi wygaśnięcie obowiązku podatkowego. Przy czym samo złożenie wniosku (zawiadomienia) do starosty np. o zezłomowaniu pojazdu, czy też jego kradzieży nie powoduje wygaśnięcia obowiązku podatkowego. Istotny jest moment wydania decyzji o wyrejestrowaniu pojazdu. Wyrejestrowanie pojazdu jako odwrotność czynności zarejestrowania wywołuje jednoznacznie określony przez ustawodawcę skutek w postaci wygaśnięcia obowiązku podatkowego. Czynność wyrejestrowania pojazdu ma także charakter porządkowy, tworząc podstawę dla ustalenia prawnopodatkowych konsekwencji likwidacji (zniszczenia) pojazdu (R. Dowgier, L. Etel, G. Liszewski, B. Pahl (w:) R. Dowgier, L. Etel, G. Liszewski, B. Pahl, Podatki i opłaty lokalne. Komentarz, LEX/el. 2021, art. 9).

Słusznie zatem wskazał sąd pierwszej instancji że «w kwestii obowiązku podatkowego w podatku od środków transportowych, należy dodać, że dopóki właściciel nie złoży wniosku o wyrejestrowanie pojazdu i – w konsekwencji – nie zostanie wydana decyzja o jego wyrejestrowaniu, dopóty ciążyć będzie na nim obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych. Konieczność opłacania podatku od środków transportowych nie jest uzależniona od użytkowania pojazdu ani od jego fizycznego posiadania, obowiązek ten wygasa dopiero z chwilą wyrejestrowania pojazdu. Bez znaczenia będzie miał zatem fakt zutylizowania pojazdu, wywozu pojazdu z kraju, czy jego kradzieży, jeżeli jego właściciel nie złoży stosownego wniosku, a właściwy organ nie wyda decyzji o wyrejestrowaniu pojazdu.»

Prawidłowo stwierdził także sąd pierwszej instancji, że fakt istnienia wyroku ustalającego, że skarżący był właścicielem pojazdów do 31 grudnia 2011 r. nie może prowadzić do uznania, iż był nim również w latach objętych decyzjami. Jednakże jak wynika z okoliczności sprawy, co już wyżej wskazano, skarżący w toku całego postępowania sądowoadministracyjnego nie przedstawił żadnego dowodu, który umożliwiłby wykazanie, iż wbrew ustaleniom organu nie był on w latach 2014-2018 właścicielem spornych pojazdów. Należy podkreślić także, że na podstawie stwierdzenia sądu powszechnego że «skarżący był właścicielem pojazdów do 31 grudnia 2011 r.» nie można wyprowadzić wniosku, że skarżący nie podlegał obowiązku podatkowemu w innych latach. Obowiązek podatkowy wiąże się bowiem z obowiązkiem wyrejestrowania pojazdów, a nie ich faktycznym posiadaniem (w przypadku np. zutylizowania pojazdów)”³.

 

Przypisy

¹     https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/443B626130, dostęp: 23.06.2023.

²     Tekst jednolity Dz.U. z 2023 r. poz. 70, dalej: ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r.

³     Wyrok NSA z dnia 10 maja 2023 r., III FSK 2055/21, dok. cyt.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu