Zagadnienie opodatkowania usług ubezpieczeniowych nabywanych przez polskie podmioty od ubezpieczycieli mających siedzibę za granicą (nierezydentów) stanowi od lat przedmiot dyskusji i sporów interpretacyjnych. W centrum problemu leży kwestia zakwalifikowania takich usług do kategorii „świadczeń o podobnym charakterze do gwarancji i poręczeń”, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 2a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: ustawa o CIT).
Przepis ten stanowi podstawę do opodatkowania tzw. podatkiem u źródła przychodów nierezydentów uzyskiwanych w Polsce. W przypadku świadczeń wymienionych w tym przepisie, w tym świadczeń o podobnym charakterze do gwarancji i poręczeń, stawka podatku u źródła wynosi 20% przychodów. Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy o CIT, obowiązek poboru tego podatku ciąży na polskim podmiocie nabywającym usługi od nierezydenta, czyli na płatniku.
Organy podatkowe prezentują zwykle stanowisko, zgodnie z którym usługi ubezpieczeniowe nabywane od nierezydentów wchodzą w zakres „świadczeń o podobnym charakterze do gwarancji i poręczeń” i tym samym podlegają opodatkowaniu podatkiem u źródła. Swoje stanowisko uzasadniają tym, że zarówno usługi ubezpieczeniowe, jak i gwarancje oraz poręczenia pełnią funkcję zabezpieczającą, chroniąc nabywcę przed negatywnymi skutkami finansowymi wystąpienia określonych zdarzeń.
Przykładowo, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 18 października 2024 r . (sygn. 0111-KDIB1-2.4010.473.2024.1.DP) stwierdził:
„ Co prawda, w obrocie prawnym przewidziane zostały umowy gwarancji ubezpieczeniowych, które na podstawie art. 4 ust. 7 pkt 1 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej należą do szeroko rozumianych czynności ubezpieczeniowych. Umowy te służą jednak zapewnieniu wiarygodności finansowej przedsiębiorcy (dłużnika-zleceniodawcy gwarancji) względem kontrahentów tj. gwarant wypełnia zobowiązanie, które polega na wypłacie na rzecz beneficjenta (podmiotu, na rzecz którego została wystawiona gwarancja) określonej sumy pieniężnej, na jego żądanie i oświadczenie, wobec braku spełnienia świadczenia przez dłużnika, który zleca udzielenie zabezpieczenia. Gwarancja ubezpieczeniowa jest więc swego rodzaju poświadczeniem. Z kolei, usługi ubezpieczeniowe w swojej istocie mają na celu rekompensatę poniesionej szkody. Funkcja ubezpieczenia polega przede wszystkim na tym, że ubezpieczyciel wyrównuje szkodę spowodowaną określonym zdarzeniem.”
Należy jednak podkreślić, że stanowisko organów podatkowych nie jest jednolite. W niektórych interpretacjach indywidualnych organy wyrażały pogląd, że usługi ubezpieczeniowe nie podlegają opodatkowaniu podatkiem u źródła, argumentując, że różnią się one istotnie od gwarancji i poręczeń. Wskazywano m.in. na element losowości charakterystyczny dla umów ubezpieczenia, którego brak w umowach gwarancji i poręczeń.
Również w orzecznictwie sądów administracyjnych można znaleźć wyroki zarówno potwierdzające, jak i negujące opodatkowanie usług ubezpieczeniowych nabywanych od nierezydentów. Sądy często podkreślają konieczność indywidualnej oceny każdego przypadku, biorąc pod uwagę specyfikę danej umowy ubezpieczenia.
Reasumując w obecnym stanie prawnym kwestia opodatkowania usług ubezpieczeniowych nabywanych od nierezydentów pozostaje więc niejednoznaczna. Rozbieżności w interpretacjach organów podatkowych i orzecznictwie sądów administracyjnych generują znaczną niepewność prawa dla podatników.
