Czy w przypadku straty majątkowej – zepsucia się towaru, jego kradzieży lub pożaru, podatnik zawsze zobowiązany jest do korekty podatku naliczonego?

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ryzykiem strat majątkowych. Towary mogą ulec zniszczeniu, stracić na wartości lub zostać skradzione. W takich sytuacjach przedsiębiorcy często zastanawiają się, co dzieje się z podatkiem VAT, który odliczyli przy zakupie tych towarów. Czy konieczna jest jego korekta?

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, ponieważ przepisy krajowe dotyczące podatku VAT nie regulują wprost kwestii jego korekty w przypadku strat majątkowych. Z pomocą przychodzi jednak Dyrektywa 2006/112/WE, orzecznictwo TSUE, sądów krajowych oraz interpretacje organów podatkowych. Analiza tych źródeł pozwala nakreślić zasady postępowania w przypadku strat majątkowych i wskazać, kiedy korekta VAT jest konieczna, a kiedy nie.

Kiedy korekta VAT nie jest konieczna?

W wielu przypadkach przedsiębiorcy nie muszą korygować odliczonego VAT, jeśli straty spełniają określone warunki. Kluczowe są trzy przesłanki:

1. Niezawinienie: Strata nie może być wynikiem działania lub zaniedbania podatnika. Przedsiębiorca musi wykazać, że dochował należytej staranności, aby zapobiec stracie. Przykładowo, w przypadku zepsutej żywności, należy udowodnić, że stosowane były odpowiednie procedury magazynowania i kontroli terminów przydatności. W przypadku kradzieży, istotne będzie wykazanie, że istniały zabezpieczenia antywłamaniowe i procedury kontroli dostępu do towarów.

Wina w prawie podatkowym: Koncepcja winy w prawie podatkowym nie jest tożsama z winą w prawie cywilnym czy karnym, ale łączy elementy obu tych pojęć. Wina może być umyślna (zamiar bezpośredni lub ewentualny) lub nieumyślna (lekkomyślność lub niedbalstwo).

2. Losowość: Strata musi wynikać z przyczyn niezależnych od woli podatnika, np. zdarzeń losowych, takich jak pożar, powódź, kradzież dokonana przez osobę trzecią.

Definicja losowości: Zdarzenie losowe to takie, które jest nieprzewidywalne i nie do uniknięcia przez racjonalnie działającego podatnika. Zawinienie ze strony podatnika, np. niedopełnienie obowiązków w celu uniknięcia szkody, wyklucza uznanie straty za losową.

3. Udokumentowanie: Strata musi być odpowiednio udokumentowana, aby potwierdzić jej wartość oraz okoliczności powstania. Dowodami mogą być protokoły zniszczenia, zdjęcia, raporty policyjne, opinie rzeczoznawców, dokumentacja inwentaryzacji etc..

Znaczenie dokumentacji: Dokumentacja jest kluczowa w przypadku kontroli podatkowej, ponieważ to na podatniku spoczywa ciężar dowodu, że spełnione zostały wszystkie przesłanki.

Przykłady strat materialnych:

• Zepsucie towaru: Dotyczy to głównie produktów spożywczych, ale może dotyczyć także innych towarów ulegających degradacji. Kluczowe jest wykazanie, że zepsucie nastąpiło z przyczyn niezależnych od podatnika, np. awarii sprzętu chłodniczego, a nie z powodu zaniedbań w przechowywaniu.
• Utrata przydatności: Towar może stracić wartość handlową z powodu dezaktualizacji technologii, zmian przepisów lub nawyków konsumentów. Przykładowo, telefony z 2010 roku, choć sprawne, mogą być bezwartościowe ze względu na brak kompatybilności z nowoczesnymi systemami.
• Brak możliwości sprzedaży: Może to wynikać z utraty przydatności lub innych przyczyn losowych. Ważne jest, aby wykazać, że podjęto racjonalne działania w celu sprzedaży towaru, np. obniżono cenę lub zastosowano działania marketingowe.
• Kradzież: W tym przypadku istotne jest udowodnienie, że zastosowano środki bezpieczeństwa i procedury kontroli dostępu do towaru, a kradzież była wynikiem działania osoby trzeciej.
• Zdarzenia losowe: Pożar, powódź, inne klęski żywiołowe to typowe przykłady strat losowych. W przypadku takich zdarzeń dokumentacja może być utrudniona, ale należy starać się zabezpieczyć wszelkie dostępne dowody.

Straty majątkowe są nieodłącznym elementem prowadzenia działalności gospodarczej. Zachowanie należytej staranności i poprawnej (oraz bieżącej!) dokumentacji pozwalają zminimalizować negatywne skutki podatkowe takich strat. Należy jednak pamiętać, że w przypadku wątpliwości warto skorzystać z pomocy doradcy podatkowego.