Nielegalny pobór energii elektrycznej a VAT – opinia Rzecznika Generalnego

Dnia 12 stycznia 2023 r. opublikowano  opinię Rzecznika Generalnego w sprawie C 677/21 (Fluvius Antwerpen vs MX). W niniejszej sprawie belgijski sąd zwrócił się z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie określenia skutków w VAT nielegalnego poboru energii elektrycznej przez osobę fizyczną na własny użytek, co zostało wykryte przez operatora systemu dystrybucji, który następnie wystawił tej osobie fakturę za dostawę energii elektrycznej zawierającą podatek VAT. Kwota należności na fakturze została wyliczona na podstawie faktycznego zużycia energii przez tą osobę w oparciu o licznik pomiarowy. W rezultacie TSUE musi rozstrzygnąć, czy dostawa przez operatora systemu dystrybucji na rzecz nielegalnego odbiorcy energii elektrycznej stanowi czynność podlegająca opodatkowaniu VAT.

1.       Opinia Rzecznika Generalnego
W ocenie Rzecznika Generalnego bezumowny pobór energii stanowi odpłatną dostawę towarów, jeżeli wynagrodzenie należne z mocy prawa jest naliczane w taki sam sposób w oparciu o zużycie, jak w przypadku poboru legalnego. Odbiorca energii działający w sposób nieuczciwy nie może być lepiej traktowany w kontekście przepisów o VAT niż odbiorca energii działający w sposób uczciwy. Rzecznik Generalny wskazał, że w rzeczywistości spełnione zostały wszystkie przesłanki z art. 2 ust. 1 lit. a) i art. 14 ust. 1 w związku z art. 15 dyrektywy VAT. Zgodnie z nimi odpłatna dostawa towarów na terytorium państwa członkowskiego przez podatnika działającego w takim charakterze podlega opodatkowaniu VAT. W ocenie Rzecznika, dyrektywa VAT nie traktuje nielegalnego użytkownika energii elektrycznej inaczej niż praworządnego użytkownika energii elektrycznej. Obaj muszą płacić (jeden na podstawie umowy, a drugi z mocy prawa) cenę za obiektywne dokonane zużycie prądu, która zawiera VAT. Na przeszkodzie temu wynikowi nie stoi ani konsumpcyjny charakter przepisów o VAT, ani zasada neutralności lub zasada proporcjonalności. Przeciwnie, zasada neutralności wymaga w zasadzie równego traktowania działań zgodnych i niezgodnych z prawem.


2.      Orzecznictwo polskich sądów administracyjnych i stanowisko organów podatkowych
W orzecznictwie polskich sądów administracyjnych dotychczas dominował pogląd, że nielegalny pobór energii nie stanowi dostawy w myśl ustawy z dnia 11 marca 2004 r.  W ocenie sądów administracyjnych nielegalny pobór energii nie jest dostawą towarów w rozumieniu art. 7 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r., ponieważ nie występuje tu przeniesienie prawa do rozporządzania rzeczą (energią) jak właściciel, a wypłacone w takich okolicznościach odszkodowanie, w tym w wysokości opłat określonych w taryfach, nie jest wynagrodzeniem (płatnością) za dostawę towaru w ujęciu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r., lecz rekompensatą za poniesioną szkodę (wyrok NSA z dnia 16 września 2010 r. sygn. akt I FSK 1543/09). Podobnie wypowiedział się NSA w wyrokach: z 10 grudnia 2009 r. (sygn. akt I FSK 1644/09), z 28 maja 2010 r. (sygn. akt I FSK 918/09) oraz z 6 czerwca 2010 r. (sygn. akt I FSK 616/10). 

Natomiast organy podatkowe prezentują dwoiste stanowisko. Część jest zbieżna z powyższym poglądem sądów administracyjnych, m in. w interpretacji DIS w Warszawie z dnia 13 kwietnia 2010 r., sygn. IPPP1/443/S/366/07-5/JL; interpretacji DIS w Poznaniu z 14 stycznia 2011 r., sygn. ILPP2/443-820/08/11-S/MN, interpretacji DIS w Katowicach z dnia 19 stycznia 2011 r., sygn. IBPP2/443-1027/10/BM, interpretacji DIS w Bydgoszczy z dnia 22 grudnia 2010 r., sygn. ITPP1/443-719/07/10-S/AP, interpretacji DIS w Warszawie z dnia 23 maja 2011 r., sygn. IPPP1-443-1551/08/11-6/S/B.

Jednak część organów prezentuje stanowisko odmienne, np. w interpretacji indywidualnej DKIS z dnia 1 marca 2018 r. sygn. 0114-KDIP4.4012.8.2018.1.AS, organ stwierdził, że „(…) pobierane opłaty mają ścisły związek z konkretną dostawą energii, a tym samym pobierane opłaty należy uznać za wynagrodzenie za dostawę energii. W analizowanej sprawie zachodzi ścisły związek pomiędzy zdarzeniem w postaci dostarczenia energii a uiszczoną opłatą. Związek ten jest na tyle wyraźny, że nie można mieć wątpliwości, że płatność (opłaty) następuje w związku z dostawą energii. A zatem należy stwierdzić, że kwota uiszczona z tytułu bezumownego poboru energii stanowi wynagrodzenie za jej dostawę”. Podobnie w interpretacji indywidualnej DKIS z dnia 10 maja 2017 r. sygn. 2461-IBPP2.4512.79.2017.2.BW, czy w interpretacji indywidualnej DIS w Łodzi z dnia 26 maja 2014 r. sygn. IPTPP4/443-182/14-2/OS.


3.      Wyrok TSUE
Biorąc pod uwagę powyższe, orzeczenie TSUE może mieć kluczowe znaczenie dla zmiany podejścia w stosowaniu przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. w zakresie przedmiotowego zagadnienia przez polskie sądy administracyjne i organy podatkowe.

Więcej informacji udzielą doradcy i konsultanci podatkowi Instytutu Studiów Podatkowych: