Najczęstsze problemy podatkowe Klientów

Jakie skutki może spowodować niewłaściwe zastosowanie opodatkowania lub zwolnienia od podatku od towarów i usług do dostawy nieruchomości?

Skutki, które może spowodować niewłaściwe zastosowanie opodatkowania lub zwolnienia od podatku VAT należy podzielić na skutki podatkowe i w zakresie odpowiedzialności karnoskarbowej. W zależności od okoliczności skutki te mogą wystąpić po stronie zbywcy lub nabywcy.


W przypadku zastosowania zwolnienia do dostawy nieruchomości, gdy organ stwierdzi, że właściwe było jej opodatkowanie, jeżeli wcześniej nie zostanie skorygowana faktura, w stosunku do zbywcy zostanie wydana decyzja, w której dostawa będzie uznana za czynność podlegającą opodatkowaniu, wówczas zbywca poniesie ciężar podatku. Ponadto najprawdopodobniej jemu zostanie postawiony zarzut popełnienia przestępstwa karnoskarbowego za uszczuplenie budżetu państwa z tytułu podatku od towarów i usług.


Natomiast w przypadku opodatkowania dostawy nieruchomości, gdy organ stwierdzi, że właściwe było zastosowanie zwolnienia, wyda decyzję, w której, na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r., orzeknie o obowiązku zapłaty kwoty zobowiązania wynikającej z faktury dokumentującej przedmiotową dostawę nieruchomości. Natomiast nabywcy odmówi prawa do odliczenia i najprawdopodobniej zakwestionuje prawidłowość ewentualnie wystawionej faktury korygującej. Czyli w tej sytuacji nabywca poniesie ciężar podatku, ponieważ zapłaci jego wartość zbywcy, natomiast sam nie będzie miał prawa do odliczenia, co więcej będzie narażony na odpowiedzialność karnoskarbową, z uwagi na zawyżenie kwoty podatku naliczonego a w konsekwencję zaniżenie zobowiązania podatkowego lub zawyżenie zwrotu.


Ponadto mogą powstać inne sytuację, w których skorygowanie nieprawidłowo wystawionej faktury będzie niemożliwe, np. w przypadku gdy wystawca faktury się wyrejestrował z rejestru podatników VAT lub został zlikwidowany.


W świetle powyższego przy sprzedaży lub nabyciu nieruchomości, jak również przy dokonywaniu innych dużych transakcji, należy zachować szczególną staranność w zakresie stwierdzenia prawidłowości wystawienia faktury dokumentującej tę sprzedaż. Można również uzyskać opinię profesjonalisty (doradcy podatkowego, radcy prawnego), która wskaże prawidłowe rozwiązanie i pozwoli uniknąć negatywnych konsekwencji, nawet w przypadku wskazania przez niego nieprawidłowego rozwiązania, ponieważ podmiot, który uzyskał taką opinię ma roszczenie o naprawienie szkody, a także niniejsza opinia będzie skutkować uniknięciem odpowiedzialności karnoskarbowej, która oparta jest na zasadzie winny, ponieważ nie będzie można przypisać winy osobie decyzyjnej (właścicielowi, prezesowi, głównemu księgowemu) skoro dołożyła należytej staranności w prawidłowym ustaleniu sposobu opodatkowania poprzez uzyskanie opinii profesjonalisty.

W jakich sytuacjach brak jest podstawy do odliczenia podatku VAT z faktur stwierdzających czynności, które nie zostały dokonane lub zostały dokonane w celu dokonania oszustwa podatkowego?

Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a ustawy z dnia 11 marca 2004 r., nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne, gdy wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane ? w części dotyczącej tych czynności. W praktyce często organy kontroli skarbowej i organy podatkowe w przypadku stwierdzenia wystawiania faktur stwierdzających czynności, które nie zostały dokonane, kwestionują prawo do odliczenia podatku od towarów i usług na kolejnych etapach obrotu, nie weryfikując okoliczności z nimi związanych. Organy kwestionują również to prawo do odliczenia w przypadku sprzedaży dokonanej przez zbywcę w celu dokonania oszustwa podatkowego. Czy takie postępowanie organów jest właściwe?


W tym miejscu należy wskazać na jednolitą linię orzecznictwa TSUE w zakresie prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony w tego typu przypadkach. TSUE stwierdzał, że fakt dokonania sprzedaży w warunkach oszustwa podatkowego nie wpływa na prawo do odliczenia podatku od towarów i usług przez nabywcę, który nie wiedział i nie mógł wiedzieć, że dokonuje transakcji z oszustem. Niniejszy pogląd TSUE wyraził m.in.. w wyrokach: Optigen (C-354/03, C-355/03 i C-484/03), Federation of Technological Industries and Others (C-384/04), Halifax and Others (C-255/02), w połączonych sprawach Axel Kittel oraz Recolta Recycling SPRL (C-439/04 i C-440/04). TSUE w wyrokach stwierdzał, że nabywca towaru lub usługi utrzymuje prawo do odliczenia podatku VAT związane z daną czynnością również wtedy, gdy ta konkretna czynność podejmowana była przez sprzedawcę w celu dokonania oszustwa podatkowego na gruncie tego podatku, nawet jeśli przepisy krajowe takiej czynności nadają przymiot bezwzględnej nieważności – o ile naturalnie nabywca o oszustwie podatkowym dokonywanym przez sprzedawcę nie wiedział i nie mógł się dowiedzieć. Te uwagi dotyczą również m.in. sprzedaży dokonanej przez firmanta.


W wyrokach TSUE wskazywał też, że pozbawienie prawa do odliczenia podatnika, który nieświadomie był stroną transakcji stanowiącej rodzaj oszustwa podatkowego, byłoby sprzeczne z zasadą neutralności podatku od towarów i usług, zgodnie z którą prawo do odliczenia może być wykonywane niezwłocznie w stosunku do wszelkich kwot podatku naliczonych przy nabyciu towarów i usług przez podatnika w związku z jego czynnościami opodatkowanymi. Również przyznanie działającemu w dobrej wierze podatnikowi prawa do odliczania podatku od towarów i usług z faktur związanych z oszustwem nie powinno w praktyce uszczuplić wpływów budżetowych, ponieważ wystawca faktury powinien rozliczyć podatek należny wynikający z wystawionej faktury. Zgodnie z powyższym, zdaniem TSUE, podatnicy podejmujący wszelkie racjonalne środki w celu ustalenia, że podejmowane przez nich transakcje nie stanowią elementu popełnianych przez inne podmioty oszustw, muszą mieć możliwość odliczenia podatku naliczonego podatku od towarów i usług w związku z tymi transakcjami, niezależnie od tego, czy transakcje te stanowią element obejścia przepisów o podatku VAT lub innego nadużycia popełnianego przez osoby trzecie, w tym także przez bezpośredniego sprzedawcę.


W związku z powyższym, organ pozbawiając podatnika prawa do odliczenia powinien wykazać, że wiedział on lub mógł wiedzieć, iż transakcja jest dokonywana w celu dokonania oszustwa podatkowego.


Oddział sporządza na indywidualne zlecenia Klientów wewnętrzne instrukcje procedur, których wprowadzenie ma na celu zmniejszenie ryzyka zakwestionowania faktur zakupu i sprzedaży, jako faktur niedokumentujących faktycznej sprzedaży.


Rozliczenie zobowiązań podatkowych z tytułu otrzymanych odszkodowań za wywłaszczenie własności nieruchomości, pozbawienie własności nieruchomości na podstawie specustawy drogowej lub należności za zbycie nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie


W ostatnich latach, w związku z budową dróg w Polsce, pozyskiwano i pozyskuje się wiele nieruchomości lub ich części niezbędnych do realizacji tych inwestycji w drodze pozbawiania prawa własności na podstawie specustawy drogowej lub procedury wywłaszczenia, ewentualnie w drodze nabycia nieruchomości na podstawie umowy z jej właścicielem. W ostatnim czasie Instytut Studiów Podatkowych obserwuje zwiększające się zainteresowanie klientów usługami udzielania pomocy prawnej w zakresie prawidłowego rozliczenia podatków z tych tytułów oraz w zakresie sporów z organami podatkowymi w tych sprawach. Rosnąca liczba sporów wskazuje na intensyfikację działań fiskusa. Biorąc pod uwagę fakt, iż organy podatkowe w przeszłości dokonywały ustaleń w zakresie zbywania nieruchomości po upływie 2 ? 5 lat
od ustawowego terminu do rozliczenia podatku, to należy przypuszczać, że zainteresowanie organów prawidłowością rozliczania podatków z tytułu tych zdarzeń będzie w przyszłości znacząco rosło. Należy podkreślić, że prawidłowość opodatkowania zbycia nieruchomości zawsze była przedmiotem szczególnego zainteresowania organów podatkowych, co wynika z trzech okoliczności. Po pierwsze, z dużych kwot zobowiązań podatkowych, które wiążą się z dokonaniem tych czynności. Po drugie, z uwagi na łatwość pozyskiwania informacji o tych czynnościach i w zakresie ustalenia stanu faktycznego. Po trzecie, z uwagi na dobrą ściągalność określonych przez organ kwot podatku, gdyż osoby, które zbyły nieruchomość, posiadają środki, z których mogą uregulować zobowiązanie podatkowe.


Jak wynika z treści tego pouczenia, ciężar ustalenia, czy otrzymujący odszkodowanie jest z tytułu dokonanej czynności podatnikiem VAT spoczywa na tym podmiocie.


Należy wskazać, że stwierdzenie przez organ podatkowy, że podatnik ? mimo takiego obowiązku ? nie rozliczył podatku, będzie wiązało się dla podatnika z koniecznością zapłaty zobowiązania podatkowego wraz z odsetkami, jak również odpowiedzialnością karnoskarbową, zatem również sankcją finansową. Od odpowiedzialności karnoskarbowej nie uwolni podatnika wyjaśnienie o braku świadomości, co do obowiązku rozliczenia podatku – zgodnie z zasadą „nieznajomość prawa szkodzi”. Podkreślenia wymaga fakt, że odpowiedzialność za przestępstwo karnoskarbowe pozbawia także prawa do wykonywania niektórych funkcji publicznych lub prawa do wykonywania niektórych zawodów.


Należy jednak zaznaczyć, że przepisy prawa podatkowego nie we wszystkich przypadkach zobowiązują
do zapłaty podatku