Barter to de facto dwie (lub więcej) czynności co do zasady opodatkowane VAT

Czy podatnik, który zawiera umowę barterową, w której nie dochodzi do przepływu środków pieniężnych (świadczenie za świadczenie bez dodatkowych opłat) musi opodatkować podatkiem od towarów i usług wykonaną w ramach tej umowy czynność?

Kwestia ta została poruszona m.in. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 19 marca 2013 r. (IPPP2/443-6/13-2/KOM). Jak wskazał Organ: „Mając na względzie powyższe należy wskazać, że na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów usług dostawa towarów bądź świadczenie usług podlegają opodatkowaniu, co do zasady, gdy mają charakter odpłatny, przy czym ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odpłatności, jak również nie wskazał formy, w jakiej ma ona nastąpić.

Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wskazuje, że odpłatność ma miejsce, gdy:

• istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług, a otrzymanym wynagrodzeniem będącym świadczeniem wzajemnym.
• dostawcę towarów lub usługodawcę łączy z odbiorcą stosunek prawny, z którego wynika obowiązek dostawy towarów lub świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia (świadczenia wzajemnego) za dokonanie tych czynności.
• wynagrodzenie jest wyrażalne w pieniądzu, co oznacza, że istnieje możliwość określenia ceny wyrażonej w pieniądzu w stosunku do świadczenia wzajemnego stanowiącego wynagrodzenie za dostawę towarów lub świadczenie usług.

Wobec powyższego należy stwierdzić, iż wynagrodzenie (zapłata) może mieć postać zarówno świadczenia pieniężnego, jak i rzeczowego (określonego w naturze, np. zapłatą może być inny towar lub usługa) albo mieszaną – zapłata w części pieniężna, a w części rzeczowa. Innymi słowy, dla uznania czynności za odpłatną, wystarczające jest, by istniała możliwość określenia ceny wyrażonej w pieniądzu w stosunku do świadczenia wzajemnego stanowiącego wynagrodzenie za tę czynność.

Z opisu wniosku wynika, że Wnioskodawca w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się m.in. sprzedażą świadczeń reklamowych zamieszczanych w programach nadawców radiowych, jak również realizacją czynności w zakresie reklamy i promocji nadawców radiowych. W ramach prowadzonej działalności Wnioskodawca zawiera umowy dotyczące realizacji wzajemnych świadczeń, w ramach których założeniem kontrahentów jest „bezgotówkowe” rozliczenie. Zatem w takiej sytuacji umowy rozliczane są w formie:

• barterowej wymiany świadczeń (usługa za usługę albo towar za usługę) – art. 603 k.c.; albo
• potrącenia (kompensaty) wzajemnych wierzytelności pieniężnych – art. 499 k.c.

Zawierając ww. umowy, Wnioskodawca tak ustala z klientami ilość i rodzaj realizowanych świadczeń, aby wartość tych świadczeń była równa. Następnie strony podejmują decyzję o tym, czy zawierana umowa zostanie rozliczona poprzez wymianę świadczeń (jako barter), czy też zostanie rozliczona w formie potrącenia (kompensaty) wzajemnych wierzytelności pieniężnych. Zasadą jest, że umowy zawierane w jednej z powyższych form rozliczania, są umowami długoterminowymi, zawieranymi na czas określony, zwykle jednorocznymi, ale także na czas dłuższy.

Regulacje dotyczące potrącania wzajemnych wierzytelności zawierają przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 498 § 1 i 2 tej ustawy, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wierzytelności niższej.

W myśl art. 499 Kodeksu cywilnego, potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Z powyższego wynika, iż wygaśnięcie zobowiązania przez potrącenie wierzytelności, czyli kompensację należności, następuje wtedy, gdy dwa podmioty są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, a obie wierzytelności są wymagalne.

Barter natomiast został uregulowany w art. 603 ww. ustawy. Zgodnie z jego treścią, każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy.

W polskim prawie barter uważany jest za jeden z rodzajów umowy zamiany, choć tak naprawdę nie może być tak traktowany, ponieważ jest to równoważąca się wartościowo wymiana towaru na towar, usługi na usługę, towaru na usługę czy też usługi na towar. Barter jest więc pojęciem szerszym niż zamiana, której przedmiotem mogą być tylko rzeczy. Jest transakcją o charakterze bezgotówkowym, a w jej wyniku dochodzi do wymiany dóbr o tej samej wartości. Celem takiej transakcji jest niedokonywanie dodatkowych rozliczeń pieniężnych pomiędzy kontrahentami, a w konsekwencji maksymalne uproszczenie obrotu gospodarczego, w tym rozliczeń podatkowych.

Mając powyższe na uwadze trzeba stwierdzić, że przepisy podatkowe nie zawierają jakichkolwiek ograniczeń, co do formy zapłaty należności. Nie ma zatem przeszkód do przyjęcia, że formą zapłaty może być barterowa wymiana świadczeń czy też kompensata, jak to ma miejsce w przypadku rozliczeń Wnioskodawcy z kontrahentami. Taki sposób rozliczania wzajemnych należności przedsiębiorców nie stanowi bowiem naruszenia dyspozycji zawartej w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.).

Na gruncie przepisów dotyczących podatku od towarów i usług, wymianę towarów lub usług w ramach umowy barterowej czy też kompensaty traktuje się jako czynności podlegające opodatkowaniu, tj. dostawę towarów lub świadczenie usług. Czynności te zgodnie z ogólnymi zasadami winny być udokumentowane fakturami VAT, a obowiązek podatkowy winien być określony odrębnie dla każdej ze stron, zgodnie z przedmiotem dostaw towarów (świadczonych usług)”.

Reasumując należy stwierdzić, że wykonywane przez podatników podatku od towarów i usług w ramach umowy barterowej czynności są co do zasady czynnościami podlegającymi opodatkowaniu VAT nawet jeżeli czynnościom nie towarzyszy przepływ jakichkolwiek środków pieniężnych pomiędzy stronami umowy (świadczenie za świadczenie bez dodatkowych opłat).

 

 

Wróć do spisu treści serwisu