W opublikowanym w dniu 13 sierpnia 2020 r. przez Najwyższą Izbę Kontroli raporcie, zawarto wyniki z przeprowadzonej w latach 2016 ? 2019 kontroli w zakresie prawidłowości realizacji zadań związanych z centralizacją rozliczeń podatku VAT w jednostkach samorządu terytorialnego (Zob. szerzej: „Centralizacja podatku VAT w jednostkach samorządu terytorialnego” https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/centralizacja-podatku-vat-w-jst.html). W ocenie ogólnej NIK stwierdziło, że ?skontrolowane jednostki samorządu terytorialnego zapewniły realizację zadań związanych ze scentralizowanym rozliczaniem VAT, przy czym w większości z nich działania w tym zakresie nie przebiegały prawidłowo?. Za powód tak sformułowanej tezy, wskazuje się skomplikowane i niejednoznaczne prawo oraz niejednolite orzecznictwo w sprawach podatkowych.
Najwyższa Izba Kontroli z własnej inicjatywy podjęła powyżej wspomnianą kontrolę, którą objęła 14 jednostek, w tym: siedem urzędów miast i siedem starostw powiatowych. Do kontroli wybrano siedem miast wojewódzkich (na prawach powiatu) i siedem najważniejszych miast powiatowych (pod względem powierzchni) w województwach: dolnośląskim, wielkopolskim, małopolskim, łódzkim, pomorskim i zachodniopomorskim. W związku z wystąpieniami pokontrolnymi do jednostek objętych kontrolą NIK przesłało wnioski, które są adresowane do prezydentów miast i starostów, m.in. NIK postuluje wzmocnienie działań monitorujących i kontrolnych nad prawidłową realizacją przez jednostki organizacyjne obowiązków wynikających z ustawy o VAT i regulacji wewnętrznych w tym zakresie oraz podjęcie działań wzmacniających kontrolę zarządczą w celu pełnego urzeczywistnienia, określonego w art. 68 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, wymogu zapewnienia realizacji celów i zadań kierowanej jednostki sektora finansów publicznych w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy (zob. szerzej Wnioski pokontrolne w „Centralizacja podatku VAT w jednostkach samorządu terytorialnego”). W raporcie z kontroli określono również działania, jakie powinien podjąć Minister Finansów, m.in.: organ podatkowy powinien podjąć działania legislacyjne oraz interpretacyjne w zakresie regulacji związanych z centralizacją rozliczeń VAT przez jednostki samorządu terytorialnego.
Należy wskazać na kilka wybranych tez, wyrażonych przez NIK na podstawie uzyskanych wyników z przeprowadzonej kontroli:
- ?W połowie kontrolowanych jednostek ujawniono nieprawidłowości w rozliczaniu podatku należnego, które wynikały z trudności interpretacyjnych, czy przy danym świadczeniu jednostka ta występuje w obrocie w charakterze podatnika VAT.?,
- ?NIK zauważa przy tym, że w latach 2016-2019 łączna kwota zwrotów VAT otrzymana przez skontrolowane samorządy z budżetu państwa przewyższała dokonywane z tego tytułu wpłaty.?,
- ?NIK ujawniła, że samorządy niejednolicie dokonywały odliczeń w przypadku wydatków ponoszonych na pojazdy samochodowe, przede wszystkim z uwagi na występujące problemy związane z interpretacją i zastosowaniem niejednoznacznych przepisów w tym zakresie.?,
- ?O złożoności zagadnień związanych z rozliczaniem VAT oraz o trudnościach, z którymi zmagają się samorządy przy rozliczaniu VAT świadczy to, że skontrolowane jednostki złożyły aż 369 wniosków o wydanie indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego w sprawie scentralizowanych rozliczeń VAT.?.
Jan Plewa
Młodszy konsultant podatkowy
