Charakter i forma prawna wykreślenia podatnika z rejestru podatników podatku od towarów i usług

     Wykreślenie z rejestru podatników VAT m.in. na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej określanej jako: „ustawa o podatku od towarów i usług”), skutkujące zgodnie z dyspozycją art. 97 ust. 16 tej ustawy jednoczesnym wykreśleniem z rejestru podatników VAT UE, dokonywane z urzędu przez naczelników urzędów skarbowych stanowi od lat przedmiot wątpliwości interpretacyjnych i sporów, toczonych przez podatników z organami podatkowymi. Jakkolwiek art. 96 ust. 9 powołanej ustawy wyraźnie stanowi o wykreśleniu przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru podatników VAT bez konieczności zawiadamiania o tym podatnika jeżeli posiadane informacje wskazują na prowadzenie przez podatnika działań z zamiarem wykorzystania działalności banków w rozumieniu art. 119zg pkt 1 Ordynacji podatkowej lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi w rozumieniu art. 119zg pkt 9 Ordynacji podatkowej, to jednak nie brak stanowisk, iż zasadne jest wydanie przez organ odpowiedniej decyzji.

     W ten sposób kwestia wykreślenia z rejestru jest postrzegana głównie przez podatników. Przykładowo sprawę ze skargi Spółki twierdzącej, że brak jest podstaw, by organ dokonywał wykreślenia jej z rejestru, gdyż ma ona znany organowi adres siedziby, nie uchyla się od żadnych obowiązków, a prowadzone postępowanie kontrolne jest na wstępnym etapie i zgromadzony tam materiał dowodowy nie może posłużyć za podstawę do jej wykreślenia, nie została też wobec Spółki wydana żadna decyzja ani nie zostały przedstawione żadne zarzuty karne, rozpatrywał WSA w Łodzi. Wnosząc skargę na decyzję naczelnika urzędu skarbowego, o wykreśleniu Spółki z rejestru podatników VAT na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o podatku od towarów i usług bez wydania decyzji Spółka ta zarzuciła organowi również naruszenie art. 2 ustawy ? Prawo Przedsiębiorców poprzez uniemożliwienie jej prowadzenia normalnej działalności gospodarczej, pomimo wywiązywania się ze wszystkich obowiązków, a także naruszenie art. 207 ustawy ? Ordynacja podatkowa poprzez złamanie zasady zaufania obywatela do organów państwowych.

     WSA w Łodzi wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2020 r. (I SA/Łd 190/20) oddalił skargę Spółki, uznając, że naczelnik urzędu skarbowego nie musi informować podatnika o wykreśleniu go z rejestru, a podatnik może dowiedzieć się o tym, czy jest zarejestrowanym podatnikiem VAT, czy też został wykreślony z rejestru, sprawdzając swój status w wykazie, o którym mowa w art. 96b ustawy o podatku od towarów i usług. Sąd zwrócił uwagę, że naczelnik urzędu skarbowego powinien przywrócić rejestrację podatnika, jako podatnika VAT czynnego bez konieczności składania zgłoszenia rejestracyjnego, jeżeli podatnik udowodni, że prowadzone przez niego działania nie są realizowane z zamiarem, o którym mowa w ust. 9 pkt 5 cytowanej regulacji prawnej, albo wyjdą na jaw inne okoliczności lub dowody, z których wynikał brak tego zamiaru.

     WSA podkreślił, że w rozpatrywanej sprawie, prowadząc w stosunku do Spółki kontrolę celno-skarbową, organ uzyskał informacje, które uzasadniają przypuszczenie, że podatnik bierze udział w oszustwach podatkowych. W takim przypadku ? zdaniem Sądu ? ustawodawca nie pozostawia organowi wyboru wskazując, że w sytuacji powzięcia tego rodzaju informacji naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT. Ustawodawca zatem nie pozostawił czynności wykreślenia uznaniu administracyjnemu ani też nie zobowiązał organu do udowodnienia zamiaru wyłudzenia skarbowego. Wystarczy, że organ posiada informacje uzasadniające przypuszczenie, iż podatnik bierze udział w oszustwach podatkowych.

     Sąd zaznaczył również, że wykreślenie z rejestru VAT dokonywane jest po przeprowadzeniu czynności sprawdzających, a nie w wyniku prowadzenia postępowania podatkowego, które kończy się wydaniem decyzji lub postanowienia. Stąd też na podstawie orzecznictwa NSA ? w tym w szczególności wyroku z 28 sierpnia 2013 r. (I FSK 1266/12) ? WSA w Łodzi w powołanym wyroku przyjął, że wykreślenie z urzędu podatnika z rejestru podatników VAT na podstawie art. 96 ust. 9 ustawy o podatku od towarów i usług ?[?] jest czynnością materialnotechniczną i z uwagi na przesłanki zawarte w tym przepisie nie zachodzi potrzeba wydawania decyzji, postanowienia czy też innego aktu prawnego [?]. O wykreśleniu na podstawie art. 96 ust. 9 ustawy o VAT organ podatkowy nie informuje podatnika, gdyż jego udział w postępowaniu prowadzonym przez organ z oczywistych względów nie jest przez ten przepis wymagany?.

     Należy odnotować, że podobną kwalifikację przyjął NSA w wyroku z dnia 25 czerwca 2012 r. (I FSK 1370/11). Sąd uzasadnił swą ocenę tym, że ?[?] Wydanie decyzji lub postanowienia związane jest [?] ze stosowaniem określonej procedury, mającej na celu m.in. zapewnienie udziału podatnika w postępowaniu podatkowym. Tymczasem z woli ustawodawcy o wykreśleniu na podstawie art. 96 ust. 9 ustawy VAT organ podatkowy nie informuje podatnika, gdyż jego udział w postępowaniu prowadzonym przez organ z oczywistych względów nie jest przez ten przepis wymagany. Trudno bowiem oczekiwać, aby w postępowaniu mającym na celu wykreślenie z rejestru VAT uczestniczył podmiot nieistniejący lub taki, który z sobie tylko wiadomych przyczyn nie odbiera kierowanej do niego korespondencji ani nie kontaktuje się z organem podatkowym?.

     Tym niemniej przykładowo WSA w Gliwicach w wyroku z 18 lipca 2019 r., sygn. akt I SA/Gl 542/19, uznał, że ?formułując zasady usuwania danej osoby z ewidencji podatników ustawy o podatku od towarów i usług, ustawodawca nie wskazuje formy rozstrzygnięcia, przy zastosowaniu której miałoby to nastąpić. W przekonaniu Sądu nie oznacza to jednak, że wspomniana aktywność administracji podatkowej może być realizowana w dowolny sposób ? także jako czynność materialno-techniczna, bez honorowania praw podatnika jako strony stosunku podatkowoprawnego?. WSA podkreślił bowiem, że ?fakt bycia zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług oddziałuje na prawa i obowiązki już to podmiotu wpisanego w tym charakterze do odpowiedniej ewidencji, już to jego kontrahentów, rozpatrywane z perspektywy fundamentalnych elementów konstrukcyjnych podatku od towarów i usług, tj. kształtowania wysokości zobowiązania podatkowego z tytułu tej daniny publicznej, w tym, odliczenia naliczonego podatku od towarów i usług?, dlatego też Sąd ten postuluje: ?jako właściwe rozwiązanie w sytuacji, gdy usunięcie konkretnej osoby z rejestru podatników dokonywane jest z urzędu (wbrew jej woli) jawi się dokonywanie tego w formie decyzji, po przeprowadzeniu postępowania podatkowego?.

     Jak wynika z powyższego w tytułowej kwestii ciągle brak jest jednolitości stanowisk, przy czym powołany wyrok WSA w Łodzi (I SA/Łd 190/20) jest nieprawomocny.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu