Czy polski sprzedawca utraci prawo do 0% stawki podatku od towarów i usług, gdy nabywca wywiezie towar poza UE? Ważny wyrok TSUE w polskiej sprawie
W dniu 1 sierpnia 2025 r. TSUE wydał wyrok w przedmiocie kwalifikacji transakcji dla celów podatku od towarów i usług w przypadku wystąpienia rozbieżności pomiędzy umownymi ustaleniami stron a rzeczywistym przemieszczeniem towarów. TSUE rozstrzygał czy prawo do zastosowania stawki 0% podatku przez polskiego sprzedawcę jest prawidłowe w przypadku dokonania przez nabywcę wywozu towaru poza terytorium Unii Europejskiej, w przypadku uprzedniego zadeklarowania przez dostawcę wewnątrzwspólnotowej dostawy.
Wyrok został wydany w sprawie spółki, która wykazywała w deklaracjach VAT dostawy jabłek, których odbiorcą była spółka zarejestrowana do celów VAT w Łotwie. Dostawy te zostały zadeklarowane jako WDT, które podlegają stawce 0%. Zgodnie z listami przewozowymi będącymi w posiadaniu spółki towary miały zostać przewiezione i dostarczone z Polski do miejsc przeznaczenia w Litwie przez przewoźników z siedzibą w Białorusi, w Rosji i w Polsce. Nabywca był odpowiedzialny za organizację transportu.Tymczasem polskie organy podatkowe stwierdziły, że nabywca dokonał ich wywozu bezpośrednio z Polski do Białorusi. Ich zdaniem nabywca był podmiotem nieuchwytnym i nierzetelnym, który zadeklarował WNT oraz wywóz do państw trzecich. Polskie organy podatkowe nie wskazały ponadto na żadne oszustwo lub nadużycie ze strony spółki polskiej w łańcuchu dostaw.Zdaniem polskich organów podatkowych w braku przemieszczenia towarów na terytorium innego państwa członkowskiego Unii należało uznać, że rozpatrywane dostawy nie miały charakteru wewnątrzwspólnotowego. Organy te uznały ponadto, że spółka nie zweryfikowała należycie, gdzie towary miały zostać dostarczone, i że ograniczyła się ona do formalnego potwierdzenia ich dostawy do Litwy w oparciu o podpis kierowcy, który dokonał ich transportu, wraz z pieczątką spółki przewozowej. Uznano, że sprzedaż towarów stanowiła dostawę krajową podlegającą VAT o stawce 5%, a dodatkowo nałożono sankcję o stawce 30%. WSA w Warszawie uchylił decyzję organów i wskazał, żeskoro materialnoprawne przesłanki procedury wywozu pośredniego zostały spełnione, zasada neutralności podatkowej wymagała zastosowania stawki VAT 0% – pomimo niespełnienia przez podatnika wymogów formalnych w odniesieniu do wywozu.
Z uwagi na wątpliwości w omawianej materii WSA w Warszawie postanowił jednak zawiesić postępowanie i zwrócił się do TSUE z pytaniami:
- Czy dostawę towarów zadeklarowaną przez dostawcę jako WDT należy uznać za dostawę eksportową, gdy nabywca dokonał wywozu towarów nie na terytorium innego państwa członkowskiego, lecz poza UE?
- Czy ma znaczenie fakt, że nabywca towarów dokonał wywozu poza UE nie w porozumieniu dostawcą i na podstawie wspólnych ustaleń, lecz na podstawie samodzielnej decyzji i bez wiedzy dostawcy?
- Czy ma znaczenie okoliczność, że wywóz towarów poza UE wynika z ustaleń organów podatkowych opartych na dokumentach celnych, a treść posiadanych przez dostawcę dokumentów przewozowych jest niezgodna z tymi ustaleniami?
Trybunał wskazał, że kryterium mające na celu ustalenie istnienia wywozu towarów zostało w niniejszej sprawie spełnione, ponieważ jest bezsporne, że dostawca przeniósł na nabywcę prawo do rozporządzania jabłkami, których dotyczy postępowanie główne, jak właściciel. Co się tyczy drugiego kryterium, na podstawie którego dostawca wykaże, że towar ten został wysłany lub przetransportowany poza Unię, TSUE wskazał, że dostawca przedstawił dokumenty potwierdzające, że towary miały zostać przetransportowane i dostarczone z miejsca załadunku w Polsce do miejsc przeznaczenia znajdujących się w Litwie. Jednakże polskie organy podatkowe ustaliły, że dostawa została dokonana nie w tym państwie członkowskim, lecz poza terytorium Unii. Zdaniem podkreślił, na tej podstawie organy podatkowe wywnioskowały, że pierwotnie przewidziana WDT podlegająca stawce VAT 0% w rzeczywistości nie została dokonana. Organy uznały, że dostawca nie sprawdził należycie, gdzie dostarczane są sprzedane przez niego towary, i że ograniczył się do formalnego potwierdzenia ich dostawy do Litwy na podstawie podpisu kierowcy, który dokonał ich transportu, wraz z pieczątką spółki przewozowej. Zdaniem TSUE takie okoliczności nie mają znaczenia dla zakwalifikowania transakcji będącej przedmiotem postępowania głównego jako transakcji wywozu. TSUE wskazał, że: prawo do rozporządzania towarami jak właściciel zostało uprzednio przeniesione przez dostawcę na nabywcę, który miał wówczas dokonać dostawy zgodnie z postanowieniami zawartej między nimi umowy. W tych okolicznościach nie można zarzucać dostawcy, że potwierdził dostawę w oparciu o podpis kierowcy, który dokonał transportu omawianych towarów, wraz z pieczęcią spółki przewozowej widniejącą na listach przewozowych. TSUE wskazał, że dostawa towarów może zostać uznana za eksport, nawet jeśli wywóz poza UE nastąpił z inicjatywy nabywcy i bez wiedzy dostawcy – o ile spełnione są materialne przesłanki eksportu, czyli towar faktycznie opuścił terytorium UE. Co istotne, pierwotny zamiar dokonania WDT nie wyklucza możliwości zastosowania stawki 0% VAT właściwej dla eksportu, jeśli ostatecznie doszło do wywozu towaru poza Unię. TSUE orzekł, że: w związku z tym, jeżeli przesłanki materialne zostaną spełnione, zasada neutralności podatkowej wymaga, aby zwolnienie z VAT zostało przyznane, nawet jeśli podatnik pominął pewne wymogi formalne.
