Prawodawca w przepisie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. wprowadził zwolnienie przedmiotowe z podatku dochodowego od osób prawnych. Zgodnie z tym przepisem wolne od podatku są dochody podatników, z zastrzeżeniem ust. 1c, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele.
W wyroku z dnia 7 lutego 2024 r. o sygn. II FSK 632/21 NSA przedstawił swoje stanowisko w zakresie celów statutowych i orzekł, że: „Nie jakikolwiek zapis statutu, ale wyłącznie mieszczący się w prawem określonych granicach właściwości i celu działania adresata prawa, stanowi cel statutowy, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. Artykuł 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. stanowi o celu statutowym, a nie jego następstwach, czy też konsekwencjach. Podatkowo znaczącymi celami są więc wymienione w nim rodzaje – przedmioty działalności podatnika, a nie skutki, które mogą powodować. Czym innym jest prowadzenie danej działalności, a czym innym jej wspieranie i popieranie. Jeżeli nawet poprzez swoje działania niebędące działalnością statutową w postaci działalności oświatowej podatnik przyczyni się do powstania skutku w postaci określonego efektu oświatowego, nie będzie to implikowało uzasadnionej konstatacji, że wykonywał zgodnie z obowiązującym prawem działalność oświatową. Zapis w statucie podatnika i przeznaczanie na wskazany w nim cel dochodów nie uzasadnia jeszcze a priori zastosowania ulgi podatkowej na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. Artykuł 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. posługuje się pojęciem prawnym celów statutowych, nie zaś terminem celów zapisanych w statucie”.
Z przywołanego orzeczenia wynika, że należy wnikliwie analizować każdy wydatek podatnika i sprawdzać, czy wydawany jest on istotnie na cele statutowe. Tylko dochody przeznaczone na cele wymienione na cele statutowe dają prawo do zwolnienia. Dochody przeznaczone na inne cele takiego uprawnienia nie dają.
W wyroku z dnia 12 października 2022 r. o sygn. II FSK 145/20 NSA odniósł się do rzeczywistego wydatkowania dochodów i wskazał, że: „Możliwość nabycia prawa do zwolnienia z art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. uzależniona jest od wyraźnego wskazania w statucie celów działania. Aby dochody z art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p., mogły korzystać ze zwolnienia przewidzianego w tym przepisie, powinny być nie tylko przeznaczone, ale także wydatkowane bezpośrednio w związku z realizacją celu statutowego danego podmiotu. Użyte w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.p. sformułowanie «w części przeznaczonej na te cele» oznacza, że jeżeli statut przewiduje również realizację innych celów niż wymienione w tym przepisie – to przeznaczenie dochodów podatnika na realizację tych «innych celów» nie będzie stanowiło podstawy do zwolnienia od opodatkowania. Nie można bowiem w tym zakresie zastosować wykładni rozszerzającej poza ustawowy zakres zwolnienia podatkowego”.
Z kolei w wyroku z dnia 28 czerwca 2024 r. o sygn. II FSK 1312/21 NSA odniósł się do realizacji celów statutowych stowarzyszenia, które realizowane są przez inny podmiot i wskazał, że: „Dochód stowarzyszenia przeznaczony w formie darowizny pieniężnej na rzecz gminy, na cele tożsame z celami statutowymi stowarzyszenia, nie korzysta ze zwolnienia przedmiotowego, którego adresatem jest organizacja pożytku publicznego. Skarżący nie ponosił bowiem w sposób bezpośredni wydatków na jego cele statutowe, a wydatki ponoszone tytułem realizacji jego celów statutowych za pośrednictwem innych podmiotów nie korzystają z omawianego zwolnienia”.
Karolina Karaś
tel. 32 259 71 50
