Dopuszczalność żądania od pracownika zwrotu wypłaconego wynagrodzenia w przypadku ustalenia wyrokiem, że pracownik wykonujący pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej był zatrudniony na podstawie stosunku pracy

Przedmiotem niniejszego artykułu jest kwestia odpowiedzialności ubezpieczonego za składki „pracownicze”, jeśli był on zatrudniony na podstawie umów cywilnoprawnych, w sytuacjach określonych w art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych¹. Art. 18 ust. 1a tej ustawy wymaga uwzględnienia w podstawie wymiaru składek również przychodu z umowy cywilnoprawnej, co powoduje, że pojawia się pytanie o możliwość żądania od pracownika zwrotu wypłaconego wynagrodzenia, odpowiadającego kwocie zapłaconych następczo przez pracodawcę z jego środków należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, w części, która powinna być sfinansowana ze środków pracownika.

Na wstępie należy zaznaczyć, że według stanowiska prezentowanego w orzecznictwie pracownik ma prawo uważać, że świadczenie wypłacane mu z tytułu wykonanej pracy jest zasadne i zgodne z prawem, a więc nie podlega zwrotowi. Pracownik, który ani nie zawinił w wypłacie nienależnego mu składnika wynagrodzenia za pracę, ani nie przyczynił się do tego w żadnym stopniu, co do zasady nie musi się liczyć z obowiązkiem zwrotu, choćby płatność nie była mu należna, ponieważ ma prawo do swobodnego dysponowania wypłaconym mu wynagrodzeniem za pracę, które z reguły zużywa na własne potrzeby w taki sposób, że nie jest już wzbogacony². Jednocześnie przyjmuje się, że uprawnione jest stwierdzenie, iż żądanie pracodawcy od pracownika zwrotu równowartości składek na ubezpieczenia społeczne, zapłaconych do organu rentowego, w sytuacji określonej w art. 8 ust. 2a i art. 18 ust. 1a ustawy z dnia 13 października 1998 r., w aspekcie zasad współżycia społecznego z art. 411 pkt 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny³ nie powinno wykraczać poza terminy przedawnienia przewidziane dla odpowiedzialności pracownika w art. 291 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy⁴ (w związku z art. 300 k.p.)⁵.

Obecnie dominuje linia orzecznicza, w świetle której pracodawca nie może żądać zwrotu wynagrodzenia odpowiadającego kwocie zapłaconych z jego środków należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w części, która powinna być sfinansowana ze środków pracownika (art. 411 pkt 2 k.c. i art. 410 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.), w przypadku ustalenia, że pracownik wykonujący pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z podmiotem trzecim w istocie wykonywał tę pracę na rzecz pracodawcy, tj. w warunkach określonych w art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r., chyba że – zawierając umowę cywilnoprawną – pracownik świadomie dążył do uzyskania wyższego wynagrodzenia kosztem redukcji obciążeń publicznoprawnych należnych w przypadku wykonywania równoczesnego zatrudnienia w ramach stosunku pracy i umowy cywilnoprawnej⁶.

SN w wyroku z dnia 19 maja 2022 r. stwierdził, że: „[…] warto przypomnieć za postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2018 r., III PZP 3/18 (OSNP 2019 nr 3, poz. 49), że umowa o pracę jest umową prawa prywatnego. Jej treść jest regulowana przede wszystkim przez przepisy Kodeksu pracy. W kwestiach nieuregulowanych znajdują z kolei zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego. Ani przepisy Kodeksu pracy, ani przepisy Kodeksu cywilnego nie normują natomiast zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym oraz będących konsekwencją podlegania takim ubezpieczeniom zasad wyliczania i rozliczania należnych z tego tytułu składek. Kwestie te są uregulowane w przepisach prawa publicznego. Wynika z nich złożony trójstronny stosunek prawny, w którym oprócz organu rentowego (organu podatkowego) uczestniczą pracownik (ubezpieczony) oraz pracodawca (jako płatnik). Zawarte w aktach prawa publicznego unormowania oddziałują na sposób wykonywania umowy o pracę jako umowy prawa prywatnego. Działanie tego mechanizmu w odniesieniu do zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych przedstawiono w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2006 r., II PK 126/06 (OSNP 2007 nr 19-20, poz. 277), w którym wyjaśniono między innymi, że od przychodów pracownika ze stosunku pracy podlegających opodatkowaniu tym podatkiem pracodawca ma obowiązek odliczyć i pobrać zaliczkę na podatek. Dopiero kwotę pozostałą po takim potrąceniu pracodawca przekazuje pracownikowi. Choć więc ustalone w umowie o pracę wynagrodzenie za pracę jest zawsze świadczeniem należnym pracownikowi w pełnej wysokości przewidzianej w umowie (w całości), to faktycznie pracownik otrzymuje do dyspozycji wynagrodzenie pomniejszone o kwoty należności publicznoprawnych, które pracodawca jako płatnik musi pobrać i przekazać na stosowne rachunki. Pracodawca ma więc nie tylko obowiązek wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia za pracę (art. 22 § 1 k.p.). Spoczywa na nim także – jako na płatniku – obowiązek obliczenia i odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 sierpnia 2018 r., III PK 74/17, LEX nr 2539182 i z dnia 4 października 2017 r., III PK 147/16, LEX nr 2427122), przy czym obowiązek ten nie wynika z przepisów Kodeksu pracy, lecz z przepisów prawa publicznego. Natomiast sposób regulowania należności publicznoprawnych ma jedynie techniczno-prawną doniosłość i nie wpływa na kwalifikację prawnego charakteru należnego pracownikowi świadczenia […]. W orzecznictwie Sądu Najwyższego już od kilkudziesięciu lat przyjmuje się również, że podstawę prawną roszczeń płatnika, który zapłacił podatek obciążający podatnika, o zwrot zapłaconej kwoty stanowią przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, czyli art. 405 i następne k.c. (por.m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2013 r., I PK 171/12, LEX nr 1375021 i powołane tam orzecznictwo). Dlatego płatnik, który z własnych środków uiścił właściwemu organowi finansowemu należność z tytułu obciążającego podatnika podatku, może dochodzić od tego podatnika w drodze procesu cywilnego zwrotu uiszczonej za niego należności podatkowej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 1978 r., III CZP 18/78, OSNC 1978 nr 12, poz. 218). W przywołanym wyroku z dnia 14 stycznia 2013 r., I PK 171/12 Sąd Najwyższy przyjął zaś, że pracownik wzbogacony o kwotę podatku i składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne ma obowiązek zwrócić ją pracodawcy. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia wyjaśniano, że w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że płatnik, który zapłacił podatek obciążający podatnika może dochodzić zwrotu zapłaconej kwoty podatku od tego podatnika na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Stanowisko to zachowuje nadal aktualność, ponieważ w obowiązującym obecnie modelu finansowania systemu ubezpieczeń społecznych składki […] finansowane są w części ze środków pracodawcy a w części ze środków pracownika. W przypadku składek na ubezpieczenia zdrowotne składka obciąża w całości pracownika. W obu przypadkach pracodawca pełni funkcję płatnika składek, przekazując należne składki za pracownika ze środków tego pracownika. W sytuacji, w której pracodawca uiszcza składki należne od wynagrodzenia pracownika z własnych środków, a nie ze środków pracownika, którymi może dysponować w zakresie dozwolonym przez art. 87 k.p. celem dokonania stosownego potrącenia, pracownik otrzymuje świadczenie nienależne w postaci wyższej sumy pieniężnej niż ta, jaką powinien rzeczywiście otrzymać po potrąceniu z wypłacanego mu wynagrodzenia świadczeń publicznoprawnych. W ten sposób uzyskuje korzyść majątkową kosztem pracodawcy-płatnika. Pracodawca jest bowiem zobowiązany do wypłaty pracownikowi wynagrodzenia za pracę ustalonego w umowie o pracę i innych przepisach płacowych obowiązujących u danego pracodawcy. Z kwoty przekazywanej faktycznie pracownikowi w wykonaniu tego zobowiązania pracodawcy potrąca się sumy odpowiadające podatkom oraz składkom na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w takiej części, w jakiej składki te obciążają pracownika a nie pracodawcę. Kierując się taką argumentacją, w sprawie I PK 171/12 oddalono zarzut naruszenia art. 405 k.c. Podobnie w wyroku z dnia 26 września 2018 r., II PK 151/17 (OSNP 2019 nr 4, poz. 42) Sąd Najwyższy przyjął, że w przypadku sądowego ustalenia istnienia stosunku pracy w miejsce stosunku cywilnoprawnego, pracownik staje się bezpodstawnie wzbogacony (art. 405 k.c.) z chwilą opłacenia przez pracodawcę (płatnika) składek na ubezpieczenia społeczne pracownika w całości ze swoich środków, a nie z chwilą przekazania pracownikowi wynagrodzenia niepomniejszonego o należne składki na ubezpieczenia społeczne. Żądanie zwrotu od pracownika pokrytych przez pracodawcę należności składkowych, które powinny zostać sfinansowane ze środków pracownika, nie jest zaś sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.).

Trzeba jednak pamiętać, że przepisy Kodeksu cywilnego jako szczególny wypadek bezpodstawnego wzbogacenia traktują nienależne świadczenie (art. 410 § 1 k.c.). Przyczyną powstania roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia pozostaje więc nadal bezpodstawność («bez podstawy prawnej») przesunięcia majątkowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2009 r., II PK 77/09, LEX nr 1615163). To z kolei oznacza, że Kodeks cywilny – mimo uregulowania w odrębnych przepisach instytucji bezpodstawnego wzbogacenia i nienależnego świadczenia – uważa je za normujące jedną instytucję (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1966 r., II PR 512/66, OSNC 1967 nr 7-8, poz. 136). Należy przy tym zwrócić uwagę, że już w uchwale z dnia 20 września 1990 r., III PZP 14/90 (OSNC 1991 nr 2-3, poz. 29), Sąd Najwyższy uznał, że jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest terminowa zapłata wynagrodzenia za pracę ustalonego przez strony w umowie o pracę. Faktycznie wypłacana kwota wynagrodzenia może zostać obniżona o prawidłowo obliczone (naliczone) świadczenia publicznoprawne, które obciążają wynagrodzenie pracownika i które są tylko przekazywane przez pracodawcę działającego w charakterze płatnika na rzecz Skarbu Państwa. W przypadku wadliwego obliczenia kwoty wynagrodzenia do wypłaty, skutkującego wypłaceniem zaniżonej kwoty, pracownik ma roszczenie w stosunku do pracodawcy. Jest to roszczenie o wypłatę wynagrodzenia w prawidłowej wysokości, obejmujące część wynagrodzenia, która wadliwie została potrącona przez pracodawcę. Natomiast w przypadku wypłacenia wynagrodzenia bez uprzedniego odliczenia wymaganych przez prawo publiczne świadczeń (obciążających wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę) pracownik otrzymuje świadczenie nienależne, które powinien zwrócić. Wierzytelność pracownika z tytułu wynagrodzenia za pracę jest bowiem – na mocy przepisów prawa publicznego – obciążona wierzytelnością Skarbu Państwa, co oznacza, że pracodawca dokonujący pobrania i odprowadzenia na stosowny rachunek składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne czy też zaliczek na podatek dochodowy, zostaje w tym zakresie zwolniony z długu wobec pracownika (wynikającego z umowy o pracę i obowiązku wypłaty umówionego wynagrodzenia). W ten sposób zaakceptowano pośrednio zastosowanie szczególnej postaci bezpodstawnego wzbogacenia, jaką jest instytucja nienależnego świadczenia w sprawach o zwrot tej części wypłaconego pracownikowi wynagrodzenia, która powinna służyć sfinansowaniu ze środków pracownika należności publicznoprawnych go obciążających”⁷.

W cytowanym wyroku z dnia 19 maja 2022 r. SN podkreślił, że zgodnie z art. 411 k.c. w pewnych sytuacjach żądanie zwrotu świadczenia nienależnego jest wyłączone. Szczególną uwagę trzeba zaś zwrócić na regulację art. 411 pkt 2 k.c. Przepis ten ma zastosowanie w sytuacji, gdy ten, kto spełnił świadczenie, nie był co prawda prawnie do tego zobowiązany, lecz można mu przypisać moralny obowiązek wobec przyjmującego świadczenie. Wówczas spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Nie można więc żądać jego zwrotu. Wymaga też podkreślenia, że w sprawach dotyczących stosunku pracy SN przyjmował za czyniące zadość zasadom współżycia społecznego spełnienie świadczenia nienależnego w okolicznościach takich, jak wypłacanie bez podstawy prawnej podwyższonego wynagrodzenia⁸ lub udzielenie pomocy pracownikowi, który znalazł się w szczególnej sytuacji losowej⁹. Przy stosowaniu art. 411 pkt 2 k.c. nie chodzi bowiem o to, że zwrot nienależnego świadczenia przez osobę, która uzyskała korzyść majątkową bez podstawy prawnej, byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, ale o to, że już samo domaganie się tego zwrotu przez osobę, która spełniła świadczenie, jest niemożliwe (niedopuszczalne). Ocenie z perspektywy zgodności lub sprzeczności z zasadami współżycia społecznego nie podlega w tym przypadku żądanie zwrotu świadczenia (gdyż wtedy sąd stosowałby art. 5 k.c. lub art. 8 k.p. o identycznej treści normatywnej), ale samo spełnienie nienależnego świadczenia. Przepis art. 411 pkt 2 k.c. jest przy tym przepisem szczególnym w stosunku do art. 5 k.c. i art. 8 k.p. Nie można zatem powoływać się na nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c. lub art. 8 k.p.) przez osobę żądającą zwrotu świadczenia jako nienależnego w sytuacji, gdy zgodnie z art. 411 pkt 2 k.c. spełnienie takiego świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Podstawowa różnica polega na tym, że w wyniku zastosowania art. 411 pkt 2 k.c. zubożony w ogóle jest pozbawiony roszczenia o zwrot i dzieje się tak nie ze względu na sposób realizacji tego roszczenia, lecz ze względu na charakter świadczenia nienależnego.

W podsumowaniu swych rozważań SN stwierdził, że uzasadnione jest przyjęcie, że mamy do czynienia ze świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 § 1 i 2 k.p., ponieważ powód nie był przecież zobowiązany do spełnienia obowiązku wynikającego z decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) względem pozwanego, ale względem organu rentowego, a w ten sposób wykonał spoczywający na nim z mocy przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. publicznoprawny obowiązek uiszczenia składek na ubezpieczenia społeczne¹⁰.

SN zauważa też, że przytoczony w tych rozważaniach art. 411 pkt 2 k.c. posługuje się wprawdzie klauzulą generalną, ale o tym, czy świadczenie czyni zadość zasadom współżycia społecznego, decyduje każdorazowo całokształt okoliczności konkretnego przypadku. Przykładowo czynią zadość wspomnianym zasadom zwłaszcza tzw. świadczenia quasi-alimentacyjne¹¹. Jednakże SN stoi równocześnie na stanowisku, że pracodawca co do zasady nie może żądać zwrotu nienależnego świadczenia w wysokości odpowiadającej składkom na ubezpieczenia społeczne, które powinny zostać sfinansowane ze środków pracownika. Zasady współżycia społecznego wymagają bowiem, aby strony stosunków cywilnoprawnych, w tym zwłaszcza stosunków pracy, nie nadużywały swojej przewagi kontraktowej oraz nie czerpały korzyści z podjętych przez siebie działań bezprawnych, a za takie bez wątpienia można uznać opisane wcześniej działania podejmowane przez powoda, początkowo w celu obejścia przepisów o czasie pracy i ewentualnie o wynagrodzeniu za pracę w godzinach nadliczbowych, a następnie art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r., prowadzące do pozbawienia swoich pracowników ochrony ubezpieczeniowej związanej z realizacją umów zlecenia zawartych z podmiotem trzecim, ponieważ w czasie wykonywania tych umów nie miały one (takie, jak się zdaje było założenie przyjęte przez powoda i umawiający się z nim podmiot trzeci) stanowić tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym. W tych okolicznościach wynagrodzenie nienależnie wypłacone pracownikowi – „zawyżone” o część składkową – stanowiło swoistą rekompensatę dla takiego pracownika za zwiększoną i korzystną dla pracodawcy (w okresie wykonywania takiej umowy) elastyczność zatrudnienia oraz brak, a konkretnie obniżenie ewentualnych świadczeń ubezpieczeniowych przysługujących pracownikowi.

Zdaniem SN argumenty te muszą prowadzić do konkluzji, że w przypadku ustalenia, że pracownik wykonujący pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z podmiotem trzecim w istocie wykonywał tę pracę na rzecz pracodawcy, tj. w warunkach określonych w art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r., a świadczenie (wynagrodzenie) wypłacane temu pracownikowi na podstawie takiej umowy nie zostało pomniejszone o wartość składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, pracodawca – z reguły – nie może żądać od tego pracownika zwrotu wypłaconego wynagrodzenia odpowiadającego kwocie zapłaconych przez pracodawcę z jego środków należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w części, która powinna być sfinansowana ze środków pracownika (art. 411 pkt 2 k.c. i art. 410 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.), chyba że – zawierając umowę cywilnoprawną – pracownik dążył do uzyskania wyższego wynagrodzenia kosztem redukcji obciążeń publicznoprawnych należnych w przypadku wykonywania równoczesnego zatrudnienia w ramach stosunku pracy i umowy zlecenia, a tak zawyżone wynagrodzenie stanowiło dla niego wystarczającą rekompensatę za obniżenie świadczeń przysługujących w pracowniczym zatrudnieniu, uzupełnionym równocześnie realizowaną na rzecz pracodawcy umową zlecenia, czego był w pełni świadomy. W szczególności zaś, gdy uczestniczył od początku w opisanym wyżej bezprawnym procederze. W takiej bowiem sytuacji trudno byłoby przyjąć, że zostały spełnione kryteria określone w art. 411 pkt 2 k.c.

Analogiczne stanowisko SN wyraził w wyroku z dnia 24 czerwca 2021 r.¹² Stwierdził w nim, że „w przypadku ustalenia wyrokiem, że pracownik wykonujący pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej był zatrudniony na podstawie stosunku pracy, zaś wysokość świadczeń wypłacanych pracownikowi na podstawie tej umowy odpowiadała wynagrodzeniu za pracę obejmującemu składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jest żądanie od pracownika zwrotu wypłaconego wynagrodzenia odpowiadającego kwocie zapłaconych następczo przez pracodawcę z jego środków należności z tytułu składek za ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w części, która powinna być sfinansowana ze środków pracownika (art. 411 § 1 pkt 2 i art. 410 § 2 k.c. w związku z art. 300 i art. 87 § 1 k.p.), chyba że przy zawieraniu umowy cywilnoprawnej pracownik dążył do uzyskania wyższego wynagrodzenia kosztem redukcji obciążeń publicznoprawnych należnych w przypadku wykonywania zatrudnienia w ramach stosunku pracy”¹³.

W wyroku z dnia 16 lutego 2022 r.¹⁴ SN uwypuklił natomiast dodatkowo kwestię przedawnienia odpowiedzialności roszczeń wobec pracownika. Sąd wskazał bowiem, że w aspekcie zasad współżycia społecznego (art. 411 pkt 2 k.c.) niezasadne jest, wykraczające poza terminy przedawnienia przewidziane dla odpowiedzialności pracownika w art. 291 k.p. (w związku z art. 300 k.p.), żądanie zwrotu równowartości składek na ubezpieczenia społeczne zapłaconych następczo przez pracodawcę w części, która powinna być sfinansowana ze środków pracownika wykonującego pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, na podstawie zawartej z osobą trzecią umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

Warte odnotowania są wyrażone w tym judykacie rozważania SN kierujące uwagę na kwestię woli stron umowy. Sąd podkreśla bowiem, że: „Decyzja ZUS, z reguły wymiarowa, zwiększająca podstawę wymiaru składek na podstawie art. 8 ust. 2a i 18 ust. 1a ustawy systemowej [tj. ustawy z dnia 13 października 1998 r. – przyp. red.], skierowana jest do pracodawcy i obciąża wyłącznie pracodawcę brakiem zaległych składek. Pracodawca, który reguluje zaległe składki może wystąpić do pracownika o zwrot świadczeń z tytułu zapłaconych składek.

[…] Nie oznacza to, że zatrudniony, także były już pracownik, jest w każdym przypadku zobowiązany do zwrotu świadczenia uregulowanego przez pracodawcę. Należy uwzględniać sferę subiektywną i obiektywną. Nie można pominąć, iż obie sytuacje z art. 8 ust. 2a mogą być nieprawidłowe i łączyć się z naruszeniem przepisów prawa pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Pracownicy mogą na bieżąco zdawać sobie sprawę ze skutków dodatkowego zatrudnienia, które już na pierwsze spojrzenie jest sprzeczne z podstawowymi normami o ochronie zatrudnienia (o wynagrodzeniu za godziny nadliczbowe, prawem do odpoczynku etc.). Prawodawca zatrzymał się na regulacji z art. 8 ust. 2a, czyli na sferze prawa publicznego ubezpieczeń społecznych, nie zdecydował się na zmiany w zakresie prawa prywatnego (prawa pracy, prawa cywilnego). Znaczenie ma zatem zachowanie i wola stron. Można oczekiwać, że zatrudniający i pracownik na bieżąco będą ograniczać i ostatecznie eliminować nieprawidłowe sytuacje w zatrudnieniu, które ma na uwadze art. 8 ust. 2a. Regulacja ta ma charakter relewantny i przenosi się na ochronę ubezpieczeniową. O ochronę w zakresie prawa prywatnego – prawa pracy – dbać powinny w pierwszej kolejności same strony, z możliwością prowadzenia postępowań kontrolnych przez organy inspekcji pracy.

Podkreśla się to, gdyż uprawnione są często ustalenia, nie tylko na podstawie domniemania faktycznego (art. 231 k.c.), że pracownicy są świadomi sytuacji określonej w art. 8 ust. 2a oraz w art. 18 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. […]

W takiej sytuacji nie można stwierdzić, że pracownik jest bezwolny i zależny całkowicie od pracodawcy. Uprawnione jest stwierdzenie, że zdaje sobie sprawę lub powinien wiedzieć, że jest to sytuacja, w której pracodawca opłaca wymagane składki na ubezpieczenia społeczne.

Prowadzi to do bezpodstawnego wzbogacenia pracownika z racji zapłaty przez pracodawcę składek, które w sytuacji zwykłej obciążałyby wynagrodzenie pracownika”¹⁵.

 

Przypisy

¹     Tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm., dalej: ustawa z dnia 13 października 1998 r.

²     Wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu z dnia 4 listopada 2021 r., IV P 264/20. Por. orzeczenie Sądu Najwyższego (SN) z dnia 8 czerwca 2010 r., I PK 31/10; uchwała SN z dnia 5 grudnia 2013 r., III PZP 6/13.

³     Tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm., dalej: „Kodeks cywilny” lub „k.c.”.

⁴     Tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm., dalej: „Kodeks pracy” lub „k.p.”.

⁵     Wyrok SN z dnia 16 lutego 2022 r., III PSKP 58/21.

⁶     Wyrok SN z dnia 19 maja 2022 r., III PSKP 70/21.

⁷     III PSKP 70/21, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/OrzeczeniaHTML/iii%20pskp%2070-21.docx.html, dostęp: 24.03.2023.

⁸     Por. wyrok SN z dnia 26 września 2000 r., I PKN 42/00, OSNAPiUS 2002, nr 8, poz. 188.

⁹     Por. wyrok SN z dnia 18 marca 1981 r., IV PR 59/81, OSNCP 1981, nr 9, poz. 179.

¹⁰    Por. wyrok SN z dnia 10 października 2018 r., II PK 161/17.

¹¹    Por. wyrok SN z dnia 17 lutego 2000 r., I PKN 537/99, OSNAPiUS 2001, nr 14, poz. 461.

¹²    III PSKP 26/21, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/OrzeczeniaHTML/iii%20pskp%2026-21.docx.html, dostęp: 24.03.2023.

¹³    Tamże.

¹⁴    III PSKP 58/21, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/OrzeczeniaHTML/iii%20pskp%2058-21.docx.html, dostęp: 24.03.2023.

¹⁵    Tamże.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu