Procedowany projekt ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw (w momencie pisania tego artykułu po III czytaniu w Sejmie) implementujący przepisy dyrektywy CSRD (ESG) w przyszłym nowym (nowo brzmiącym) artykule 3 ust. 1 pkt 1a -1e ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości przewiduje uproszczenie i ujednolicenie definicji jednostek w znaczeniu tej ustawy. W uzasadnianiu projektu ustawy wskazano, iż celem zmiany jest bardziej czytelne zdefiniowanie tego pojęcia (jednostki – przypis autora) oraz warunków uzyskiwania i utraty statusu takiej jednostki; proponowane przepisy wprowadzają zmianę koncepcji pojęcia jednostki (…) polegającą na stosowaniu tego określenia wyłącznie w stosunku do jednostek, które spełniają kryteria progowe, takie jak przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów, suma aktywów bilansu oraz średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty; dzięki temu zaproponowana definicja jednostki (…) wzoruje się na definicji takiej jednostki ujętą w dyrektywie o rachunkowości. Jednocześnie dokonano podniesienia o 25 % wartości progów kwalifikacyjnych jednostki w stosunku do poprzednio obowiązujących. Dokonano także ustanowienia nowego progu zobowiązującego do rozpoczęcia prowadzenia ksiąg rachunkowych. Nowy próg przychodowy to kwota 2,5 mln euro netto. Wróćmy jednak do nowych definicji, które omówmy na przykładzie jednostki małej.
W myśl nowego przepisu wcześnie wskazanego przepisu ilekroć w ustawie mowa o: jednostce małej – rozumie się przez to jednostkę niebędącą jednostką mikro, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostki rozpoczynającej działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą – w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą, nie przekroczyła co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
- 33 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
- 66 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
- 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty – przy czym jednostka traci status jednostki małej, jeżeli w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy przekroczyła co najmniej dwie z trzech tych wielkości;
Dotychczas zakres podmiotów określonych, jako małe był enumeratywnie wymieniony w treści samego przepisu. Przykładowo w przepisie występował zwrot spółki, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1, inne osoby prawne, jednostki, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt, 2 – czyli spółki handlowe (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji) oraz spółki cywilne, z zastrzeżeniem pkt 2, a także inne osoby prawne, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego oraz osoby fizyczne i inne podmioty wymienione w treści art. 2 ust. 1 pkt 2 (np. os. fizyczne z przychodem 2,5 mln euro netto). Nowa definicja całkowicie pomija odwołanie do tego przepisu. Oznacza to, w ocenie Autora, iż prawdopodobnie każdy lub prawie każdy z uczestników obrotu rynkowego, do których jest skierowana ta ustawa będzie mógł skorzystać z uproszczeń dla jednostki małej. Jednocześnie ustawodawca przewidział szereg uproszczeń i włączeń od tych uproszczeń. Np. w zakresie nowo brzmiącego art. 7 ust. 2b ustawy wynika, iż Jednostka mikro i jednostka mała mogą zrezygnować z zachowania zasady ostrożności przy wycenie poszczególnych składników aktywów i pasywów w zakresie tworzenia odpisów aktualizujących wartość aktywów oraz rezerw na znane tym jednostkom ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń. Jednakże z tego typu uproszczenie zgodnie z ust. 2c wcześniej wskazanego przepisu nie będą mogły skorzystać jednostki będące jednostkami sektora finansów publicznych lub spółką kapitałową lub spółką komandytowo-akcyjna lub spółką jawną lub komandytową, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej.
Definicja nie uległa zmianie w zakresie progu zatrudnienia, pozostał on bez zmian, natomiast w zakresie kwot tzw. wejścia to ustalono ten próg zgodnie z art. 3 ust. 9 dyrektywy 2013/34/UE poprzez pomnożenie wyrażonych w euro progów finansowych wynikających z dyrektywy delegowanej (7 500 000 euro i 15 000 000 euro) przez oficjalny kurs walutowy z dnia 27 grudnia 2022 r. opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE, wynoszący 4,3308 zł za 1 euro, a następnie zaokrąglenie w górę w ramach 5 % limitu. (fragment uzasadnienia projektu ustawy.)
Duża zmiana nastąpi w zakresie utraty statusy jednostki małej. Do dnia wejścia wżycie zmienionych przepisów, aby tracić status jednostki małej, podmiot musiał przekroczyć wszystkie trzy warunki art. 3 ust. 1c pkt 1 omawianej ustawy, na co wskazywał art. art. 3 ust. 1d pkt 2 ustawy. Konstrukcja tego przepisu wskazywała, iż jednostkami małymi w rozumieniu ustawy są również jednostki, o których mowa w ust. 1c, które (…) w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe, albo w roku poprzedzającym ten rok obrotowy przekroczyły dwie z wymienionych w ust. 1c pkt 1 wielkości. Po wejściu w życie nowych przepisów ustalenie utraty statusu będzie łatwiejsze. Mianowicie, jak wynika projektu przepisu wystarczy, aby jednostka przez dwa lata przekroczyła dwa z trzech wymogów ( niezależnie od konfiguracji), aby w trzecim roku obrachunkowym takiemu podmiotowi status jednostki małej już nie przysługiwał. W tym względzie ustawodawca niewątpliwie doprecyzował i uprościł przepisy. Niemniej jednak jak wskazano w art. 11 ust. 3 ustawy wprowadzającej nowe przepisy art. 3 ust. 1 pkt 1a–1e,(…) w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się po dniu 31 grudnia 2023 r. Możliwe jest zatem, aby część jednostek dotychczas mającą status małych, przestała lub przestanie być (w/po 2025 roku) takimi jednostkami w rozumieniu ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości.
