Fundacja rodzinna jako podatnik VAT

Fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Fundator określa w statucie szczegółowy cel fundacji rodzinnej. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców tylko w zakresie:

1. zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
2. najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
3. przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
4. nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
5. udzielania pożyczek:
   • spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
   • spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
   • beneficjentom;
6. obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
7. produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
8. gospodarki leśnej.

Punkty 7 i 8 fundacja rodzinna może wykonywać wyłącznie w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym. Z powyższego wynika, że jedynie w dozwolonym przez ustawę z dnia 26 stycznia 2023 r. zakresie fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą. W szczególności ustawa przewiduje zakaz prowadzenia działalności polegającej na zbywaniu mienia nabytego wyłączenie tym celu – czyli działalności handlowej.

W świetle powyższego przepisu fundacja rodzinna będzie uznana za podatnika VAT jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą jako działalność statutową np. w zakresie najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie. Fundacja rodzinna w takim przypadku może odliczyć podatek naliczony od wydatków związanych z utrzymaniem np. nieruchomości. Rejestracji dla celów tego podatku nie zabrania ani ustawa o VAT ani ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. Analiza przesłanek, czy fundacja rodzinna w konkretnym stanie faktycznym spełnia definicję podatnika, czy wykonuje samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług powinna być dokonywana indywidualnie, z uwzględnieniem przesłanek wskazanych m.in. w art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r., żeby mówić o podatniku VAT musi być spełniona definicja z art. 15 ustawy: wykonywanie samodzielnie działalności gospodarczej, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Z kolei w przypadku wniesienia majątku z działalności gospodarczej w razie opodatkowania podatkiem od towarów i usług wnoszonego majątku pojawia się pytanie, czy fundacja będzie miała prawo do odliczenia podatku naliczonego z tego tytułu. Inaczej bowiem niż w przypadku wniesienia aportu Fundacja w zamian za wnoszony majątek nie przekazuje swoich akcji lub udziałów. Jeżeli w tym zakresie należałoby zastosować opodatkowanie VAT tak jak w przypadku darowizn (art. 7 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług), to fundacja nie będzie miała możliwości odliczenia podatku naliczonego na wnoszonym majątku i podatek od towarów i usług będzie dodatkowym kosztem założenia fundacji. Pojawia się również pytanie dotyczące podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Fundator nie otrzymuje udziałów i akcji w zamian za wniesiony majątek, ani też żadnych innych aktywów, którym można byłoby przypisać rolę wynagrodzenia. W tym zakresie wydaje się, że można zastosować odpowiednio art. 29a ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z nim podstawą opodatkowania będzie cena nabycia towarów lub towarów podobnych (a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia) określone w momencie tej dostawy towarów.

Fundacja będzie mogła też przystępować do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych i podmiotów o podobnym charakterze, a także uczestniczyć w tych podmiotach. Ponadto fundacja będzie mogła prowadzić działalność w zakresie nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze. W tym zakresie działalność fundacji będzie zasadniczo podobna do działalności holdingów i należy założyć, że podobnie jak holding nie będzie podatnikiem VAT (prowadząc inną działalność poza działalnością opodatkowaną podatkiem od towarów i usług). Taka działalność fundacji powinna być, co do zasady, poza zakresem opodatkowania VAT. Jednakże w przypadku świadczenia przez fundację usług na rzecz spółek, w których posiada ona udziały (przykładowo w zakresie udzielania pożyczek czy też najmu powierzchni biurowej), należałoby się zastanowić, czy fundacja nie prowadzi jednak działalności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług lub zwolnionej.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu