Podatnik kwalifikując poniesione wydatki do kosztów uzyskania przychodów powinien kierować się podstawową zasadą zaistnienia związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy poniesionym kosztem a możliwością osiągnięcia z tego tytułu przychodu, albowiem to na nim spoczywa ciężar udowodnienia, że jego poniesienie ma (lub może mieć) wpływ na wysokość osiąganych przychodów (lub na zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów). Ustawodawca wyraźnie wiąże koszty uzyskania przychodów z celem ich poniesienia, jakim jest osiągnięcie przychodu lub zabezpieczenie jego źródła.
Zatem aby wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodów, winien on, w myśl powołanego przepisu, spełniać łącznie następujące warunki:
- musi pozostawać w związku przyczynowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,
- nie może znajdować się na liście wydatków nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r.,
- powinien być właściwie udokumentowany.
W odniesieniu do powyższych uwag należy wskazać, że zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 50 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych, jeżeli samochody nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym.
Brak ubezpieczenia AC stanowi zatem podstawę do odmowy podatnikowi prawa do zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków na naprawę powypadkową samochodu.
Wskazana powyżej norma prawna jest bardzo restrykcyjna i nie mają znaczenia fakt, że do kolizji drogowej doszło nie z winy podatnika czy jego pracownika, a z winy osoby trzeciej, oraz że podatnik otrzymał odszkodowanie za szkodę, które stanowi przychód podatkowy.
Zatem w świetle powyższego, stwierdzić należy, że ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych uzależnia możliwość zaliczenia w koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych, jedynie od objęcia samochodu ubezpieczeniem dobrowolnym. Tak więc, warunkiem koniecznym zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z likwidacją bądź remontem powypadkowym samochodu jest zawarcie umowy dobrowolnego ubezpieczenia, a także prawidłowe udokumentowane wydatku.
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie definiują ogólnego pojęcia „samochodu”. Nie odsyłają też w tym zakresie do przepisów innych aktów prawnych. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych posiada jedynie definicję „samochodu osobowego”.
Zatem zasadne jest dokonanie wykładni użytego w art. 16 ust. 1 pkt 50 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. pojęcia „samochody”, w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT), do którego odwołują się przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz załącznik nr 1 do ustawy (zawierający Wykaz Rocznych Stawek Amortyzacyjnych).
W rozporządzeniu z dnia 3 października 2016 r. w grupie 7 – Środki transportu, w podgrupie 74 – pojazdy mechaniczne, odrębnie sklasyfikowano:
- Pojazdy samochodowe przeznaczone konstrukcyjnie do przewozu dziesięciu lub więcej osób, włączając kierowcę (rodzaj 744),
- samochody: osobowe (rodzaj 741), ciężarowe (rodzaj 742), specjalne (rodzaj 743) i o napędzie elektrycznym (rodzaj 745 – Trolejbusy i samochody o napędzie elektrycznym.
Zgodnie zatem z ww. rozporządzeniem kategoria „samochodów” obejmuje samochody osobowe, ciężarowe, specjalne i o napędzie elektrycznym. Nie obejmuje ona natomiast swym zakresem pojazdów samochodowych przeznaczonych konstrukcyjnie do przewozu dziesięciu lub więcej osób, włączając kierowcę (rodzaj 744), czyli autobusów i autokarów.
Posiłkując się definicją zawartą w art. 2 pkt 41 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym autobus to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.
Dokonując zatem wykładni powołanego wyżej przepisu art. 16 ust. 1 pkt 50 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r., za zasadną przyjąć należy istotę literalnego brzmienia tej regulacji. I tak skoro ustawodawca wyłączył z kosztów podatkowych straty powstałe w wyniku utraty lub likwidacji samochodów oraz koszty ich remontów powypadkowych, jeżeli samochody nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym, to bezpodstawnym byłoby uznanie, że wyłączeniem tym objęte są również autobusy. Stanowisko takie potwierdzają organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych – przykładowo w interpretacji Dyrektora KIS z dnia 26 lutego 2020 r. znak 0111-KDIB2-1.4010.588.2019.2.MK.
