Spółki prawa handlowego mogą tworzyć i likwidować w swojej strukturze organizacyjnej zakłady lub oddziały które samodzielnie sporządzają sprawozdanie finansowe ? są to tzw. zakłady lub oddziały samobilansujące. Utworzenie i likwidacja zakładu lub oddziału wymaga ujawnienia w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Jednostka główna w przyjętej polityce rachunkowości powinna opisać przyjęte zasady rachunkowości oddziału lub zakładu. Powinna określić w niej m.in. metody wyceny aktywów i pasywów, sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych w tym m.in. zakładowego planu kont oddziału lub zakładu, wykazu ksiąg rachunkowych, opis systemu informatycznego oraz określenie w jaki sposób będą przebiegały rozliczenia wewnętrzne pomiędzy jednostką główną, a oddziałem lub zakładem. Podczas tworzenia oddziału jednostka główna przekazuje do dyspozycji oddziału składniki majątkowe, które należy wprowadzić do ksiąg rachunkowych oddziału lub zakładu. Oddział lub zakład prowadzi księgi rachunkowe zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa oraz z przyjętą polityką rachunkowości zatwierdzoną przez kierownika jednostki, zgodnie z art. 10 ustawy o rachunkowości. Oddział lub zakład sporządza odrębne sprawozdanie finansowe, które jest przekazywane do jednostki macierzystej w celu sporządzenia łącznego sprawozdania finansowego.
Zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości księgi rachunkowe zamyka się na dzień na dzień kończący rok obrotowy; na dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży, zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, o ile nie nastąpiło jego umorzenie; na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej; w jednostce przejmowanej na dzień połączenia związanego z przejęciem jednostki przez inną jednostkę, to jest na dzień wpisu do rejestru tego połączenia; na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w wyniku podziału lub połączenia powstaje nowa jednostka, to jest na dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia lub podziału; na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości; na inny dzień bilansowy określony odrębnymi przepisami ? nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych zdarzeń.
Przez pryzmat rachunkowości likwidacja oddziału oznacza przekazanie ostatecznych danych finansowych wynikających z ksiąg rachunkowych likwidowanego oddziału w celu wprowadzenia do ksiąg rachunkowych jednostki głównej. Wyceny składników wynikających z ksiąg rachunkowych należy przeprowadzić zgodnie z zapisami ustawy o rachunkowości. Należy również sporządzić sprawozdanie finansowe oddziału lub zakładu i przekazać go do jednostki głównej w celu uwzględnienia danych w sporządzanym sprawozdaniu finansowym za dany rok obrotowy.
