Mechanizm odwrotnego obciążenia – projektowane zmiany w ustawie VAT

W projekcie ustawy z dnia 10 września 2024 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług, ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw prawodawca zaproponował zmiany w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług mające wejść w życie z dniem 1 stycznia 2025 r. w zakresie mechanizmu odwrotnego obciążenia. Projekt został przekazany do konsultacji.

Z dniem 1 kwietnia 2023 r. wprowadzono czasowo mechanizm odwrotnego obciążenia podatkiem gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. Obecnie obowiązujące regulacje dyrektywy VAT dają możliwość zastosowania tego rozwiązania do 31 grudnia 2026 r.

Mechanizm reverse charge to przeniesienie obowiązku rozliczenia podatku VAT ze sprzedawcy na nabywcę i dotyczy rozliczeń pomiędzy czynnymi podatnikami VAT, gdy dostawa towarów lub świadczenie usług nie są objęte zwolnieniem z VAT na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy. Zakres mechanizmu obejmuje dostawy gazu w systemie gazowym, dostawy energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, w sytuacji gdy są one dokonywane bezpośrednio lub za pośrednictwem uprawnionego podmiotu na:

1. giełdzie towarowej w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych,
2. rynku regulowanym lub zorganizowanej platformie obrotu (OTF).

Czasowe regulacje wyłączają obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności do czynności objętych wprowadzonym odwrotnym obciążeniem w zakresie uprawnień do emisji gazów cieplarnianych.Regulacje zawierają obowiązek sprawozdawczy ciążący na obu stronach czynności – zarówno dostawcy (usługodawcy), jak i nabywcy (usługobiorcy), mający na celu zapewnienie prawidłowego i terminowego zewidencjonowania transakcji. Wypełnienie tych obowiązków zostało zabezpieczone regulacjami przewidującymi odpowiedzialność karnoskarbową zagrożoną karą grzywny za wykroczenie skarbowe.

W projekcie ustawy zakłada się przedłużenie funkcjonowania mechanizmu odwrotnego obciążenia podatkiem w odniesieniu do gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. Wygaśnięcie mechanizmu mogłoby spowodować pociągnięcie za sobą wzrostu kosztów uczestnictwa dla podmiotów na rynku giełdowym. Oznaczać to będzie pogorszenie płynności finansowej uczestników rynku oraz zmniejszenie konkurencyjności.

Projektodawca wskazał, że kontynuacja mechanizmu reverse charge w zakresie dostawy gazu w systemie gazowym, dostawy energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych dokonywanych w obrocie giełdowym nie powinna mieć wpływu na dochody budżetu państwa z tytułu podatku od towarów i usług. Natomiast wygaśnięcie tego mechanizmu pociągnie za sobą wzrost kosztów uczestnictwa dla podmiotów na rynku giełdowym. Zdaniem projektodawcy oznaczać to będzie pogorszenie płynności finansowej uczestników rynku oraz zmniejszenie konkurencyjności polskiej giełdy względem innych państwa członkowskich.

Projektodawca wskazał, że narzędzie to:

• zmniejsza koszty uczestnictwa w rynku giełdowym – odciążenie finansowe przedsiębiorstw energetycznych poprzez obniżenie poziomu zabezpieczeń finansowych wnoszonych przez uczestników rynku o 19%;
• poprawia płynność finansową uczestników rynku – zwiększenie płynności przedsiębiorstw energetycznych w codziennym handlu na giełdzie;
• ogranicza koszty przenoszone w cenie towarów na konsumenta;
• zwiększa konkurencyjność krajowego rynku energii i gazu poprzez wyrównanie zasad funkcjonowania podmiotów krajowych i zagranicznych na hurtowym rynku energii elektrycznej i gazu, co prowadzi do zwiększenia konkurencyjności oferty polskiej giełdy energii wobec giełd zagranicznych stosujących mechanizm odwrotnego obciążenia.