W polskim prawie podatkowym wygasanie zobowiązań podatkowych może nastąpić jedynie przez jeden ze sposobów enumeratywnie wyliczonych Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (dalej: „Ordynacja”). Sposoby wygasania zobowiązań podatkowych podzielić należy na efektywne oraz nieefektywne w zależności od tego, czy wskutek wygaśnięcia zobowiązania podatkowe doszło również do zaspokojenia wierzyciela podatkowego.
Nieefektywne metody wygasania zobowiązań podatkowych charakteryzuje to, iż mimo wygaśnięcia zobowiązania podatkowego, którym zgodnie z art. 5 Ordynacji jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego nie dochodzi do zaspokojenia wierzyciela podatkowego wskazanego w tym przepisie. Do nieefektywnych sposobów wygasania zobowiązań podatkowych zaliczyć należy: zaniechanie poboru podatku, przedawnienie zobowiązania podatkowego oraz umorzenie zaległości podatkowej.
Zgodnie z art. 22 § 1. Ordynacji Minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników:
- zaniechać w całości lub w części poboru podatków, określając rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których dotyczy zaniechanie;
- zwolnić niektóre grupy płatników z obowiązku pobierania podatków lub zaliczek na podatki oraz określić termin wpłacenia podatku i wynikające z tego zwolnienia obowiązki informacyjne podatników, chyba że podatnik jest obowiązany do dokonania rocznego lub innego okresowego rozliczenia tego podatku.
Takie rozporządzenie jak wskazuje § 1a tego przepisu dotyczące zaniechania poboru podatku od podatników prowadzących działalność gospodarczą, którzy w wyniku zaniechania poboru podatku staną się beneficjentami pomocy w rozumieniu przepisów o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, stanowiące pomoc publiczną, zawiera program pomocowy, określający przeznaczenie i warunki dopuszczalności pomocy publicznej.
Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 70 Ordynacji zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Ostatnim sposobem nieefektywnego wygasania zobowiązań podatkowych jest odroczenie płatności. Zgodnie z art. 67a § 1 Ordynacji organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b Ordynacji, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:
- odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
- odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek;
- umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
Jak wskazuje § 2 art. 67a Ordynacji umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.
