Obowiązek sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej

Obowiązek sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej został nałożony na podatników na podstawie art. 55 ustawy o rachunkowości, a na jego podstawie jednostki dominujące w grupach kapitałowych mają obowiązek sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego. Nałożenie na grupy kapitałowe obowiązku sprawozdawczego ma na celu przedstawienie sytuacji majątkowej, finansowej i wyniku finansowego całej grupy kapitałowej jako jednego podmiotu gospodarczego, a nie tylko poszczególnych jednostek wchodzących w jej skład.

Jednostka dominująca jest zobowiązana do przygotowania skonsolidowanego sprawozdania finansowego, jeśli kontroluje jedną lub więcej jednostek zależnych. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe obejmuje połączone sprawozdania wszystkich jednostek w grupie, eliminując wewnętrzne transakcje między nimi, aby przedstawić obraz grupy jako całości. Sporządzanie skonsolidowanego sprawozdania jest obowiązkowe dla grup kapitałowych, które przekraczają określone w ustawie progi, dotyczące m.in. wielkości obrotu, sumy bilansowej czy liczby zatrudnionych. Niektóre jednostki dominujące mogą być zwolnione z tego obowiązku, jeśli spełniają określone warunki, np. gdy są jednostkami zależnymi innej jednostki dominującej i ich dane są w pełni konsolidowane w sprawozdaniu innej grupy. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe pozwala inwestorom, wierzycielom i innym interesariuszom na lepszą ocenę ogólnej sytuacji finansowej grupy kapitałowej oraz na porównywanie jej z innymi podmiotami gospodarczymi na rynku.

Zgodnie z art. 55 ust. 1 ustawy o rachunkowości jednostka dominująca, mająca siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, sporządza roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej, obejmujące dane jednostki dominującej i jednostek od niej zależnych wszystkich szczebli, bez względu na ich siedzibę, zestawione w taki sposób, jakby grupa kapitałowa stanowiła jedną jednostkę; sprawozdaniem tym obejmuje się również dane pozostałych jednostek podporządkowanych, zgodnie z zasadami określonymi w niniejszym rozdziale.

Skonsolidowane sprawozdanie finansowe składa się z:

1. skonsolidowanego bilansu;
2. skonsolidowanego rachunku zysków i strat;
3. skonsolidowanego rachunku przepływów pieniężnych;
4. skonsolidowanego zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym;
5. informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do skonsolidowanego sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.

Ponadto art. 55 ust. 2a ustawy o rachunkowości wprowadza dodatkowe wymagania, określając zasady wyjawiania ważnych informacji pozafinansowych. Oświadczenie na temat informacji niefinansowych obejmuje co najmniej (W. Gos, Sprawozdanie z działalności jednostki, ABC):

1. zwięzły opis modelu biznesowego jednostki,
2. kluczowe niefinansowe wskaźniki efektywności związane z działalnością jednostki,
3. opis polityk stosowanych przez jednostkę w odniesieniu do zagadnień społecznych, pracowniczych, środowiska naturalnego, poszanowania praw człowieka oraz przeciwdziałania korupcji, a także opis rezultatów stosowania tych polityk,
4. opis procedur należytej staranności – jeżeli jednostka je stosuje w ramach polityk, o których mowa w pkt 3,
5. opis istotnych ryzyk związanych z działalnością jednostki mogących wywierać niekorzystny wpływ na zagadnienia, o których mowa w pkt 3, w tym ryzyk związanych z produktami jednostki lub jej relacjami z otoczeniem zewnętrznym, w tym z kontrahentami, a także opis zarządzania tymi ryzykami.

W orzecznictwie podkreśla się, że sprawozdanie z działalności jednostki powinno być sporządzone w taki sposób, aby osoby korzystające z niego mogły ocenić nie tylko aktualny stan przedsiębiorstwa, ale także jego perspektywy na przyszłość. Sprawozdanie z działalności odgrywa istotną rolę w procesie oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa przez inwestorów, wierzycieli i inne zainteresowane strony (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2021 r., sygn. akt I CSKP 45/21, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2021 r., sygn. akt I UK 486/17, wyrok NSA z 16.03.2021 r., II FSK 2581/18, LEX nr 3195501).

Ustawodawca przewidział zwolnienia z konsolidacji sprawozdań w art. 56 ust. 1 ustawy o rachunkowości, zgodnie z którym jednostka dominująca może nie sporządzać skonsolidowanego sprawozdania finansowego, jeżeli na dzień bilansowy roku obrotowego oraz na dzień bilansowy roku poprzedzającego rok obrotowy łączne dane jednostki dominującej oraz wszystkich jednostek zależnych każdego szczebla:

1. przed dokonaniem wyłączeń konsolidacyjnych, o których mowa w art. 60 ust. 2 i 6, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
   1. 38 400 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
   2. 76 800 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
   3. 250 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty;
2. o dokonaniu wyłączeń konsolidacyjnych, o których mowa w art. 60 ust. 2 i 6, nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
   1. 32 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
   2. 64 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
   3. 250 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.

Podsumowując, art. 55 ustawy o rachunkowości wprowadza obowiązek sporządzania sprawozdania z działalności jednostki, który ma kluczowe znaczenie dla pełnego i rzetelnego obrazu sytuacji finansowej oraz operacyjnej firmy. W kontekście orzecznictwa sądowego, nacisk kładziony jest na rzetelność, spójność oraz kompletność przedstawianych informacji. Zarządy jednostek zobowiązanych do sporządzania takich sprawozdań muszą pamiętać, że jakiekolwiek uchybienia w tym zakresie mogą prowadzić do konsekwencji prawnych, zarówno w zakresie odpowiedzialności cywilnej, jak i karnej.