Odliczenie od podatku dokonanej darowizny

Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych¹ przewiduje szereg sytuacji, kiedy spółka, która dokonała darowizny na określone przez tę ustawę cele, może dokonać jej późniejszego odliczenia od podatku.

 

1. Darowizna

 

W treści ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. brak jest definicji legalnej darowizny, w związku z czym aby wyjaśnić to pojęcie, należy sięgnąć do przepisów innych aktów prawnych.

Zgodnie z art. 888 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. ? Kodeks cywilny² przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. W myśl natomiast art. 889 k.c. nie stanowią darowizny następujące bezpłatne przysporzenia:

1)   gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami tej ustawy;

2)   gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte.

Ponadto zgodnie z art. 155 § 1 k.c. umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. W myśl zaś § 2, jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.

Na podstawie wyżej przedstawionej definicji legalnej można uznać, że darowizna jest umową zawieraną między darczyńcą i obdarowanym, w której darczyńca nieodpłatnie, dobrowolnie przekazuje obdarowanemu środki pieniężne lub rzeczy. Umowa darowizny jest jedną z tzw. umów nazwanych, wykreowanych przez prawo cywilne, której zawarcie zobowiązuje strony umowy do przeniesienia własności rzeczy będącej przedmiotem umowy.

Dokonanie darowizny wywołuje określone skutki na gruncie prawa podatkowego, które różnią się od siebie w zależności od podmiotów umowy darowizny, a także przedmiotów tej umowy.

 

2. Podatek od spadków i darowizn

 

Wypada wspomnieć, że w przypadku darowizn dokonywanych na rzecz osób fizycznych zastosowanie znajduje ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn³. Zgodnie z art. 1 ust. 1 tej ustawy podatkowi temu podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem m.in. darowizny, polecenia darczyńcy. W myśl zaś art. 3 pkt 1 podatkowi nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie natomiast z pkt 2 tego artykułu podatkowi od spadków i darowizn nie podlega nabycie w drodze spadku, zapisu windykacyjnego lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw.

Art. 4 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. określa zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Zgodnie z ust. 1 pkt 5 tego artykułu zwalnia się od podatku nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.

 

3. Podatek dochodowy od osób prawnych

 

Na gruncie ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. stosownie do art. 18 podstawę opodatkowania, z zastrzeżeniami, stanowi dochód ustalony zgodnie z art. 7 albo art. 7a, po odliczeniu:

1)   darowizn przekazanych na cele określone w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie⁴ organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy, lub równoważnym organizacjom, określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego, obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, realizującym te cele ? łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10% dochodu, o którym mowa w art. 7 ust. 3 albo w art. 7a ust. 1;

2)   darowizn na cele kultu religijnego ? łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10% dochodu, o którym mowa w art. 7 ust. 3 albo w art. 7a ust. 1;

3)   darowizn przekazanych na cele kształcenia zawodowego publicznym szkołom prowadzącym kształcenie zawodowe, o których mowa w art. 4 pkt 28a ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. ? Prawo oświatowe⁵, oraz publicznym placówkom i centrom, o których mowa w art. 2 pkt 4 tej ustawy ? łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10% dochodu, o którym mowa w art. 7 ust. 3 albo w art. 7a ust. 1.

Łączna kwota powyższych odliczeń nie może przekroczyć 10% dochodu. Darowiznę można odliczyć, jeżeli wysokość darowizny jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek płatniczy obdarowanego lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek płatniczy, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna ? dokumentem, z którego wynika wartość tej darowizny, oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.

Cele określone w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. są dość szeroko określone, jest to m.in. działalność charytatywna, pomoc społeczna, upowszechnianie kultury fizycznej. Aby możliwe było odliczenie od podatku darowizny dokonanej na wskazany cel, musi ona zostać dokonana na rzecz właściwej jednostki, mianowicie organizacji prowadzącej działalność pożytku publicznego. Odliczeniu podlegają również darowizny dokonane na cele kultu religijnego lub na cele kształcenia zawodowego ? przekazane publicznym szkołom prowadzącym kształcenie zawodowe oraz publicznym placówkom i centrom.

Odliczeniu od dochodu podlega kwota nieprzekraczająca 10% tego dochodu, ustalonego jako nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym.

Zgodnie z aktualną tezą przedstawioną w wyroku NSA z dnia 19 kwietnia 2012 r.⁶ darowizna, z którą łączy się realizacja jakiejś czynności przez obdarowanego, pozostaje nieodpłatnym przekazaniem i podlega odliczeniu od dochodu.

Dla zakwalifikowania danego świadczenia jako darowizny nie ma również znaczenia fakt, że darczyńca zobowiązał się do jego wykonywania niejako z góry. Zgodnie bowiem z tezą przedstawioną w wyroku WSA w Gdańsku z dnia 5 marca 2019 r.⁷ stanowisko, że kwoty wpłacane corocznie przez spółkę na rzecz fundacji nie mogą być uznane za darowizny, ponieważ spółka zobowiązała się do takich wpłat już w akcie powołania fundacji, nie znajduje uzasadnienia prawnego.

 

4. Darowizna a koszty uzyskania przychodów

 

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. nie uważa się za koszty uzyskania przychodów darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju, z wyjątkiem wpłat na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej, z tym że kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług⁸, przekazanych na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r., z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje.

 

Przypisy

¹     Tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 1406 ze zm., dalej: ustawa z dnia 15 lutego 1992 r.

²     Tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 1740, dalej: k.c.

³     Tekst jednolity Dz.U. z 2019 r. poz. 1813, dalej: ustawa z dnia 28 lipca 1983 r.

⁴     Tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 1057, dalej: ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r.

⁵     Tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.

⁶     II FSK 2021/10.

⁷     I SA/Gd 150/19.

⁸     Tekst jednolity Dz.U. z 2020 r. poz. 106 ze zm.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu