Spółka cicha stanowi umowę nienazwaną, zawieraną w oparciu o wyrażoną w art. 3531 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U.2023.1610) tzw. zasadę swobody umów, choć w przeszłości stanowiła instytucję regulowaną rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (Dz.U.193457.502). Pomimo swej nazwy nie jest to spółka sensu stricto, lecz umowa na podstawie której jedna ze stron (wspólnik cichy) zobowiązuje się wnieść wkład do przedsiębiorstwa drugiej strony, w zamian za partycypację w jej zyskach oraz nie ponosząc odpowiedzialności względem jej wierzycieli. Zatem konstrukcja ta jest zbliżona do spółki cywilnej w połączeniu z umową pożyczki, nie rodząc obowiązków natury rejestrowej, co pozwala zachować poufność danego stosunku prawnego.
Jak prawie każda aktywność gospodarcza, spółka cicha wywołuje określone skutki podatkowe, które z uwagi na jej specyfikę mogą się wydawać nieintuicyjne.
Ze względu na swą istotę spółka cicha nie jest umową spółki, ani umową pożyczki w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b i k ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U.2024.295), dlatego jej zawarcie nie powoduje powstania obowiązku podatkowego na tym polu.
Dochody wspólnika cichego uzyskane z tytułu spółki cichej są opodatkowanie zależnie od tego, czy jest on podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych, czy podatku dochodowego od osób prawnych. W pierwszym przypadku jego dochody są opodatkowane na zasadach przychodów z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.2024.226), ponieważ wspólnik cichy nie prowadzi działalności gospodarczej we własnym imieniu (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 października 2017 r,, sygn. II FSK 2513/15). Z kolei w drugim przypadku na podstawie art. 7 ust. 1-2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U.2023.2805) dochody są opodatkowane według zasad przewidzianych dla przychodów ze źródeł innych niż zyski kapitałowe. Co tutaj istotne, udział w spółce cichej nie wyklucza stosowania zasad tzw. estońskiego CIT, gdyż nie narusza warunku szeroko pojętych powiązań o charakterze kapitałowym (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 1 lutego 2023 r., nr 011-KDIB1-1.4010.806.2022.1.SG).
Z perspektywy podatku od towarów i usług wniesienie wkładu przez wspólnika cichego może zostać zakwalifikowane jako czynność opodatkowana tym podatkiem, jeżeli stanowi jedną z czynności opodatkowanych wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U.2023.1570), w szczególności odpłatną dostawę towarów albo odpłatne świadczenie usług. Warto zaznaczyć, że transfer środków pieniężnych nie wpisuje się w żadną z wymienionych kategorii. Oznacza to, że co do zasady w przeciwieństwie do swoistego aportu wspólnika cichego, wkład pieniężny nie wywołuje obowiązku podatkowego (zob. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 14 lutego 2022 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.959.2021.2.ICZ).
Nie ulega wątpliwości, że spółka cicha stanowi interesujące rozwiązanie dla osób, które pragną uczestniczyć w działalności gospodarczej, lecz z dowolnych powodów preferują zachowanie poufności. Należy jednak pamiętać, że umowa w tym przedmiocie winna być skonstruowana tak, aby uwzględniała jej skutki podatkowe i pozwalała uniknąć sporów na gruncie cywilnoprawnym.
