Otrzymanie przez powierzającego od powiernika środków pieniężnych jako neutralne podatkowo

W dniu 24 sierpnia 2022 r. DKIS wydał interpretację indywidualna sygn. 0111-KDIB2-2.4015.77.2022.2.MM w przedmiocie podatku od spadków i darowizn dotyczącą skutków podatkowych otrzymania przez powierzającego od powiernika środków pieniężnych.

Zgodnie z przedstawionym stanem faktycznym, na podstawie pisemnej umowy powiernictwa Zainteresowana niebędącą stroną postępowania („Powiernik”) zobowiązała się wobec swojego syna – Zainteresowanego będącego stroną postępowania ( „Powierzający”) do nabycia we własnym imieniu, lecz na jego rachunek jako Powierzającego oznaczonej w umowie powiernictwa Nieruchomości (gruntu wraz z budynkiem). Przedmiotowa Nieruchomość została nabyta przez Powiernika w ramach zlecenia powierniczego. Umowa powiernictwa zawierała zobowiązanie Powiernika do przeniesienia nabytej nieruchomości wraz z ewentualnymi nakładami na Powierzającego na każde jego żądanie. Na podstawie umowy powiernictwa, Powiernik był też uprawniony również do działań mających na celu doprowadzenie Nieruchomości do stanu gotowego do zamieszkania przez Powierzającego. W ramach wykonywania czynności powierniczych Powiernik nie mogła zbywać przedmiotowej Nieruchomości na rzecz osób trzecich, ani obciążać Nieruchomości ograniczonymi prawami rzeczowymi. Zapłata ceny za Nieruchomość nastąpiła w ten sposób, że Powierzający przekazał środki finansowe bezpośrednio na rachunek podmiotu, od którego w ramach umowy Powiernik dokonała zakupu przedmiotowej Nieruchomości, co zgodne jest z zawartą umową powiernictwa. Powierzający zapewnia finansowanie wszelkich wydatków związanych z przedmiotem umowy powiernictwa, w tym kosztów związanych z nabyciem Nieruchomości oraz jej utrzymaniem. W umowie zakupu Nieruchomości (aktach notarialnych, tj. umowie przedwstępnej oraz umowie sprzedaży), Powiernik występuje jako osoba nabywająca. Zawarta umowa powiernictwa nie zawierała wynagrodzenia, gdyż dotyczyła relacji z osobami spokrewnionymi (Powiernik jest matką Powierzającego). Ponadto wykonywanie umowy powierniczej nie było realizowane w ramach działalności gospodarczej, której Powiernik nigdy nie prowadził, ani w ramach działalności wykonywanej osobiście czy też w ramach innego źródła przychodów. Jedyną podstawą prawną dla zlecenia powierniczego nabycia Nieruchomości jest relacja zaufania w ramach rodziny, osób bliskich. Ponadto Nieruchomość nie jest przedmiotem najmu, dzierżawy ani użyczenia. Strony umowy powiernictwa zawarły Aneks do tej umowy, na mocy którego Powierzający mógł wskazać Powiernikowi osobę trzecią, na rzecz której Powiernik działając w imieniu własnym, ale na rzecz Powierzającego przeniesie własność Nieruchomości. Powiernik, działająca w umowie przez pełnomocnika w osobie Powierzającego dokonała sprzedaży przedmiotowej Nieruchomości osobie trzeciej, jednocześnie w wykonaniu umowy powiernictwa przekazała uzyskane środki finansowe przelewem na rachunek bankowy Powierzającego.

W związku z powyższym zadano pytanie, czy Powierzający postąpi prawidłowo, jeżeli uzna, że środki finansowe uzyskane przez Powierzającego od Powiernika z racji wykonania umowy powiernictwa są neutralne podatkowo dla Powierzającego na gruncie ustawy o podatku od spadków i darowizn?

Zdaniem Zainteresowanych, przekazanie Powierzającemu środków finansowych uzyskanych z tytułu zbycia Nieruchomości przez Powiernika jest neutralne podatkowo dla Powierzającego. DKIS uznał stanowisko Zainteresowanych za prawidłowe i wskazał, że „(…) Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r. poz. 1043):

Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem” podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem:

1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

W myśl art. 1 ust. 2 ww. ustawy:

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega nabycie na podstawie tytułów ściśle w ustawie określonych. Jednym z takich tytułów jest darowizna.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn nie definiuje pojęcia „darowizna”, dlatego w tym zakresie odwołać się należy do odpowiednich przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).

W myśl art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego:

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku.

Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu w postaci świadczenia wzajemnego i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Zainteresowany będący stroną postępowania jako Powierzający zawarł z Zainteresowanym niebędącym stroną postępowania jako Powiernikiem, umowę powiernictwa. Na podstawie tej umowy, w ramach zlecenia powierniczego, Powiernik nabył we własnym imieniu, lecz na rachunek i za środki finansowe Powierzającego, nieruchomość. Następnie na podstawie aneksu zawartego do umowy powierniczej, Powiernik dokonał sprzedaży ww. nieruchomości osobie trzeciej. Środki uzyskane ze sprzedaży nieruchomości Powiernik w wykonaniu umowy powiernictwa przekazał na rachunek bankowy Powierzającego.

Wątpliwość Zainteresowanych budzi to, czy środki finansowe uzyskane przez Powierzającego od Powiernika z tytułu wykonania umowy powiernictwa zgodnie z zawartym aneksem, są neutralne podatkowo dla Powierzającego.

Powiernictwo jako instytucja prawna nie jest uregulowane w prawie polskim. Zatem umowa powiernicza należy do kategorii umów nienazwanych. Podstawą do konstruowania czynności powierniczych jest wyrażona w art. 353¹ ustawy – Kodeks cywilny zasada swobody kontraktowej.

Zgodnie z ww. art. 353¹ ustawy – Kodeks cywilny:

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Najczęściej podstawą do skonstruowania umowy powierniczej jest umowa zlecenia. Prawa i obowiązki stron tej umowy należy zatem zasadniczo oceniać według przepisów o zleceniu.

Jak wynika z art. 734 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

§ 2. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa.

Zgodnie z art. 740 Kodeksu cywilnego:

Przyjmujący zlecenie powinien udzielać dającemu zlecenie potrzebnych wiadomości o przebiegu sprawy, a po wykonaniu zlecenia lub po wcześniejszym rozwiązaniu umowy złożyć mu sprawozdanie. Powinien mu wydać wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym.

Istotą umowy zlecenia jest dokonanie określonej czynności prawnej w imieniu dającego zlecenie lub jeżeli tak stanowi umowa w imieniu własnym lecz na rachunek zlecającego.

W tym ostatnim wypadku wszelkie nabycie praw lub rzeczy ma charakter powierniczy (fiduicjalny), a przyjmujący zlecenie ma obowiązek wydać zlecającemu wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, chociażby w imieniu własnym.

W analizowanym przypadku obowiązek Powiernika do przekazania środków finansowych uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości Powierzającemu wynika wprost z umowy powierniczej (aneksu do umowy), do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o zleceniu. Zatem takie przeniesienie środków finansowych nie jest darowizną. Zgodnie bowiem z tą definicją przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Nie jest także inną czynnością wymienioną w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Zatem takie przeniesienie środków finansowych nie spełnia sformułowanej w art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego definicji umowy darowizny. W omawianym przypadku nie dochodzi bowiem do obdarowania Powierzającego kosztem majątku Powiernika.

Reasumując, przekazanie przez Zainteresowanego niebędącego stroną postępowania (Powiernika) Zainteresowanemu będącemu stroną postępowania (Powierzającemu) środków finansowych w wykonaniu umowy powierniczej, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn”.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu