W obrocie gospodarczym coraz częściej spotykane są tzw. Usługi Transakcyjne, świadczone przez wyspecjalizowane podmioty, zwane Pośrednikami. Usługi te obejmują doradztwo, pośrednictwo i inne czynności mające na celu doprowadzenie do sfinalizowania transakcji, np. sprzedaży przedsiębiorstwa.
Zgodnie z art. 86 ustawy o VAT, prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje podatnikowi VAT czynnemu, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Oznacza to, że nabywane towary i usługi muszą służyć działalności gospodarczej podatnika, która podlega opodatkowaniu VAT. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady, np. gdy transakcje są zwolnione od podatku lub gdy ustawa wyraźnie wyłącza prawo do odliczenia.
W kontekście Usług Transakcyjnych kluczowe jest ustalenie ich związku z działalnością opodatkowaną podatnika. Związek ten może być bezpośredni, gdy usługi te są niezbędne do wykonania konkretnej czynności opodatkowanej, np. sprzedaży towaru. Częściej jednak mamy do czynienia ze związkiem pośrednim, gdy Usługi Transakcyjne wpływają na całokształt działalności gospodarczej podatnika, np. poprzez poprawę efektywności, rozbudowę rynku zbytu. W takim przypadku, zgodnie z zasadą neutralności VAT, podatnikowi również powinno przysługiwać prawo do odliczenia.
Stanowisko to potwierdza orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), np. w sprawie Abbey National (C-408/98). TSUE orzekł, że nawet gdy nabywane usługi nie pozostają w bezpośrednim związku z transakcjami opodatkowanymi VAT, to jeśli wchodzą w skład kosztów ogólnych podatnika i są elementami kosztowymi wytworów jego działalności, to prawo do odliczenia przysługuje.
Moment odliczenia VAT nalicza się w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę dokumentującą wykonanie Usług Transakcyjnych. Usługi te powinny być odpowiednio udokumentowane, z wskazaniem ich zakresu i związku z działalnością gospodarczą podatnika.
Ustawa o VAT przewiduje szereg wyłączeń z prawa do odliczenia VAT, które mogą mieć zastosowanie również do Usług Transakcyjnych. Zgodnie z art. 88 ustawy, nie stanowią podstawy do odliczenia faktury dokumentujące transakcje zwolnione od podatku. Ponadto, ograniczenia w odliczaniu VAT mogą wynikać z przeznaczenia nabywanych towarów i usług, np. gdy są wykorzystywane do celów prywatnych.
Reasumując prawo do odliczenia VAT od Usług Transakcyjnych stanowi zasadę, o ile usługi te są wykorzystywane do czynności opodatkowanych. Wyjątki od tej zasady muszą być interpretowane ściśle i znajdować uzasadnienie w przepisach ustawy lub aktach wykonawczych. Podatnicy powinni dbać o odpowiednie udokumentowanie Usług Transakcyjnych, w sposób umożliwiający wykazanie ich związku z działalnością gospodarczą.
