Podatnicy podejmują różnorodne działania w zakresie intensyfikacji sprzedaży towarów, w efekcie których wypłacane są premie pieniężne, udzielane rabaty, przyznawane bonusy. Skutki podatkowe dotyczące ich wypłacania, sposób ich dokumentowania i rozliczania uzależnione są od wielu czynników, m.in. od ustalenia, czy dotyczą pojedynczej dostawy, czy odnoszą się do wszystkich dostaw w określonym czasie, kiedy są przyznawane (przed czy po sprzedaży), bądź też od tego, czy wiążą się ze świadczeniem dodatkowych usług.
W wyroku z dnia 8 listopada 2011 r. (I FSK 1531/10), badając te kwestie na gruncie podatku od towarów i usług, NSA podkreślił, że nie chodzi o to, jak podatnik nazwie określone zdarzenie: premią pieniężną, czy rabatem, ale właśnie o obiektywne okoliczności transakcji. ?Jak zatem z powyższego wynika, do 31 grudnia 2010 r., dokumentowanie instytucji rabatu w przypadku wielokrotnych transakcji z danym odbiorcą w danym okresie rozliczeniowym, było bardzo pracochłonne oraz kosztochłonne. Stąd też mając do wyboru, w celach motywacyjnych, stosowanie tak unormowanej instytucji rabatu lub premii pieniężnej, przedsiębiorca ma prawo wyboru bardziej dla niego optymalnego rozwiązania ekonomicznego, tzn. takiego, który jest z jego punktu widzenia mniej pracochłonny i kosztochłonny (uwzględnić przy tym należy, że mimo że rabat obniża u podatnika jego obrót oraz podatek należny, koszty jego obsługi czyniły go dla wielu przedsiębiorców mniej atrakcyjnym środkiem motywacyjnym niż premia pieniężna). Podkreślić przy tym należy, że obydwa te rozwiązania są neutralne budżetowo, gdyż udzielony rabat obniża wprawdzie podstawę opodatkowania u dostawcy i jego podatek należny, lecz obliguje odbiorcę do podwyższenia o tę samą kwotę podatku odliczonego. Natomiast instytucja premii pieniężnej, jest obojętna podatkowo, gdyż jednoznacznie w orzecznictwie sądowoadministracyjnym wskazuje się, że nie stanowi ono wynagrodzenia z tytułu usługi, czyli nie jest opodatkowana VAT, jeżeli jest udzielana jedynie z tytułu wielkości pułapu dokonanych zakupów lub terminowości regulowania należności.
Reasumując powtórzyć należy stwierdzenie zawarte w ww. wyroku I FSK 432/10 z 24 marca 2011 r., że o tym, czy wynagrodzenie motywacyjne wobec kontrahenta z tytułu wielkości sprzedaży lub terminowości regulowania należności przyjmie formę premii pieniężnej (procentowej lub kwotowej), czy rabatu obniżającego obrót w rozumieniu art. 29 ust. 4 ustawy o VAT, decyduje wybrana przez przedsiębiorcę strategia gospodarcza, co sprzeciwia się możliwości decydowania przez organ podatkowy o zakwalifikowaniu udzielonej przez podatnika premii pieniężnej jako rabatu obniżającego jego obrót.
Wbrew jednak stanowisku organu podatkowego nie chodzi tu jedynie o to, jak podatnik nazwie określone zdarzenie tzn. premią pieniężną, czy rabatem ale właśnie o obiektywne okoliczności w postaci braku związania premii z konkretnymi dostawami w powiązaniu z ukształtowaniem polityki gospodarczej poprzez intensyfikowanie sprzedaży poprzez przyznawanie nagrody za osiągnięcie określonego pułapu decyduje, że nie mamy do czynienia z rabatem.?
Należy zatem każdy przypadek udzielania premii/rabatu/bonusu rozpatrywać indywidualnie i każdorazowo określać skutki podatkowe ich udzielenia. Pojęcie rabatu pojawia się w ustawie w kontekście określania podstawy opodatkowania. Wskazać jednak należy, że ustawa o podatku od towarów i usług nie zawiera jego definicji (tak samo jak premii pieniężnej czy bonusu). Zgodnie z definicją internetowego Słownika Języka Polskiego PWN2, rabat to „obniżenie ceny jakiegoś towaru o pewną kwotę”.
Zgodnie z art. 29a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2-5, art. 30a-30c, art. 32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
Podstawa opodatkowania nie obejmuje natomiast następujących kwot (ust. 7 art. 29a):
1) stanowiących obniżkę cen w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty;
2) udzielonych nabywcy lub usługobiorcy opustów i obniżek cen, uwzględnionych w momencie sprzedaży;
3) otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.
W myśl natomiast art. 29a ust. 10 podstawę opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 13, obniża się o kwoty udzielonych po dokonaniu sprzedaży opustów i obniżek cen.
