Przedawnienie prawa do wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn

     Przepis art. 6 ust. 4 niezależnie od art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dalej: ustawa), statuuje dwa odrębne sposoby powstania obowiązku podatkowego. Pierwszy z nich wiąże się ze stwierdzeniem nabycia niezgłoszonego do opodatkowania spadku pismem, którym jest m.in. orzeczenie sądu, a drugi z faktem powołania się przed organem skarbowym na fakt nabycia wcześniej niezgłoszonego do opodatkowania spadku. O ile art. 6 ust. 1 pkt 1 powołanej ustawy odnosi się stricte do nabycia własności określonych przedmiotów tytułem dziedziczenia, to jej art. 6 ust. 4 generalnie dotyczy nabycia własności rzeczy i praw majątkowych na podstawie wszystkich zdarzeń i czynności prawnych objętych zakresem przedmiotowym tejże regulacji.

     Zgodnie z jednolitym stanowiskiem orzecznictwa sądów administracyjnych ? wyrażonym m. in. w wyrokach NSA z dnia 6 października 2017 r. (II FSK 2366/1) i 19 września 2017 r. (II FSK 2120/15) oraz wyrokiem WSA w Łodzi z 18 października 2018 r. (I SA/Łd 475/18) ? podatnicy podatku od spadków i darowizn, są zobligowani do złożenia odpowiedniego zeznania podatkowego, na podatek od spadków i darowizn, tylko w przypadku powstania obowiązku podatkowego, na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy i nie mają obowiązku ponownego złożenia takiego zeznania w przypadku, o którym mowa w art. 6 ust. 4 ustawy.

     Tymczasem organy podatkowe traktują powołany przepis jako swoistego rodzaju narzędzie służące zabezpieczeniu na wypadek sytuacji niewywiązywania się przez podatników z obowiązków w zakresie deklarowania samego faktu nabycia tytułem dziedziczenia określonych rzeczy i praw majątkowych. Na tle zastosowania przedmiotowego przepisu powstał m.in. spór pomiędzy podatniczką a Dyrektorem Izby Administracji Skarbowej dotyczący kwestii upływu terminu przedawnienia do wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązań podatkowych w podatku od spadków i darowizn, z tytułu dziedziczenia.

     Organ ze złożeniem przez podatniczkę (w 2019r.) wniosków o wydanie zaświadczeń, stwierdzających, że podatek od spadków i darowizn po jej zmarłych rodzicach się nie należy utożsamiał powołanie się przed nim na fakt nabycia spadków niezgłoszonych do opodatkowania i upatrywał w tymże powołaniu się ponownego powstania obowiązków podatkowych.

     WSA w Rzeszowie, do którego podatniczka zaskarżyła decyzje Dyrektora Izby Administracji Skarbowej utrzymujące decyzje organu pierwszej instancji ustalające wysokość zobowiązań podatkowych w podatku od spadków i darowizn z tytułu nabycia spadku, w korzystnym dla podatniczki, nieprawomocnym wyroku z dnia 23 czerwca 2020 r. (I SA/Rz 151/20) skonstatował m.in., że w rozpatrywanej sprawie stwierdzenie nabycia spadku nastąpiło prawomocnymi postanowieniami sądowymi (które taki status uzyskały w maju i grudniu 2013 r.) i wówczas też doszło do powstania czy też odnowienia obowiązku podatkowego, na podstawie art. 6 ust. 4 zdanie pierwsze ustawy, a skoro podatniczka nie miała obowiązku składania zeznań podatkowych, to zgodnie z art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej prawa do wydania decyzji ustalających jej zobowiązania podatkowe uległy przedawnieniu z upływem 3 lat, licząc od końca roku, w którym powstały obowiązki podatkowe, czyli z dniem 31 grudnia 2016 r.

     Sąd podkreślił, że w okolicznościach przedmiotowych spraw organ I instancji bez wątpienia (w 2013 r.) otrzymał odpisy prawomocnych postanowień sądu, stwierdzających nabycie spadków, co stworzyło mu możliwość wszczęcia postępowania w obu sprawach i skonkretyzowania ponownie powstałych (odnowionych) obowiązków podatkowych, poprzez ustalenie (w następstwie przeprowadzonych postępowań) zobowiązań podatkowych w drodze wydanych w tym przedmiocie decyzji. Jeśli jednak organ podatkowy nie podjął żadnych działań w tym zakresie, a postępowanie w sprawie ustalenia zobowiązania podatkowego zainicjował dopiero wiele lat później, już po upływie terminów, przewidzianych w art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej na wydanie decyzji ustalającej, powołując się właśnie na konieczność efektywnego egzekwowania obowiązków podatkowych w stosunku do podatników, którzy nie zgłosili nabycia przedmiotów spadkowych do opodatkowania, to rozstrzygnięcia organu wydane zostały z naruszeniem przepisów prawa materialnego.

     WSA zaznaczył ponadto, że skoro podatnik działał nie z zamiarem wykazania nabycia spadku ale w celu uzyskania jedynie formalnego poświadczenia stanu prawnego, co do którego organ dysponował odpowiednią wiedzą, to nie można przyjąć zaistnienia zdarzenia powołania się, o jakim mowa w art. 6 ust. 4 ustawy.

     Zdaniem WSA, pogląd organów co do przyznanych im przez ustawodawcę możliwości dochodzenia należności podatkowych z tytułu podatku od spadków i darowizn w oparciu o art.6 ust.4 ustawy w przedstawionej sytuacji pozbawiony jest legalnych podstaw a jego respektowanie prowadziłoby do nieuzasadnionego faworyzowania organów podatkowych w relacjach z podatnikami, sprowadzającego się w istocie do wyłączenia zastosowania instytucji przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej i to w sytuacji, w której organy te nie skorzystały z możliwości wszczęcia postępowania w sprawie we właściwym czasie. W ocenie Sądu, przyjęcie takiego stanowiska prowadziłoby do w zasadzie nieograniczonej w żadnym stopniu czasowo możliwości wydawania decyzji ustalających, co jest nie do pogodzenia z zasadami demokratycznego państwa prawnego.

Ze stanowiskiem Sądu wyrażonym w powołanym wyroku nie sposób się nie zgodzić.

 

 

Wróć do spisu treści serwisu