Przełomowy wyrok NSA w sprawie specjalnej opłaty cukrowej

Uprawomocnił się wyrok NSA dotyczący specjalnej opłaty cukrowej, nazywanej podatkiem cukrowym. NSA stanął na stanowisku, zgodnie z którym „zawartość cukrów” nie odnosi się do łącznej sumy wszystkich cukrów znajdujących się w napoju tj. zarówno pochodzenia naturalnego, jak i dodatków wyszczególnionych w art. 12a ust. 1 pkt 1 ustawy o zdrowiu publicznym, tj. cukrów będących monosacharydami lub disacharydami oraz środków spożywczych zawierających te substancje oraz substancji słodzących. W konsekwencji NSA uznał, że opłaty cukrowej nie można naliczać od naturalnej słodyczy, która powstaje w napojach np. w związku z fermentacją. Dotychczas kształtowała się niekorzystna linia orzecznicza sądów administracyjnych, w świetle której opłata cukrowa wyliczana była zarówno od cukrów dodanych w procesie produkcji, jak i tych naturalnych.

Wyrok NSA (sygn. III FSK 934/22) dotyczył spółki będącej dystrybutorem piwa w wielu państwach Unii Europejskiej. Sporna kwestia wiązała się z ustaleniem podstawy, do której odnieść należało właściwą stawkę opłaty. Problem ten powstał na tle sformułowanego przez spółkę pytania, czy stosownie do art. 12f ustawy o zdrowiu publicznym w przypadku piw bezalkoholowych smakowych powinna ona obliczać wysokość opłaty wyłącznie od ilości cukrów dodanych w procesie produkcji, czy od sumy ilości cukrów dodanych w procesie produkcji i cukrów pochodzących z fermentacji.

NSA w uzasadnieniu do wyroku podkreślił rolę relacji przedmiotu opodatkowania w stosunku do podstawy opodatkowania opłatą od środków spożywczych. Zdaniem Sądu podstawa opodatkowania postrzegana jest zazwyczaj w kategoriach konkretyzacji przedmiotu podatku, a ściślej – zindywidualizowanej co do wielkości i podmiotu części przedmiotu opodatkowania. Zatem o ile więc przedmiot opodatkowania kreuje stan faktyczny lub prawny rodzący powstanie obowiązku podatkowego, o tyle podstawa opodatkowania stanowi ilość (wartość), do której można przypisać właściwą stawkę podatkową. Regulacje odnoszące się do podstawy opodatkowania żadną miarą nie mogą rozszerzać zakresu przedmiotowego daniny. Podstawa opodatkowania w istocie mieści się w przedmiocie opodatkowania, jest jej fragmentem wyrażonym ilościowo lub wartościowo.

Konstrukcji podstawy opodatkowania, w przypadku opłaty od środków spożywczych (w powiązaniu ze stawką podatkową), można doszukać się we wspomnianym wcześniej art. 12f ustawy o zdrowiu publicznym – jest nią "wartość cukrów". NSA stwierdził, że redakcja tego przepisu daleka jest od standardów legislacyjnych, którymi cechować powinny się przepisy podatkowe. Mimo to NSA uznał, że nawet przy usterkach redakcyjnych art. 12f, wskazane w nim komponenty, do których zastosowanie znajdzie określona stawka, nie mogą być definiowane w sposób rozszerzający zakres przedmiotowy daniny publicznej, jaką jest opłata od środków spożywczych. Zakres ten, wytyczający granice obowiązku podatkowego, wyznaczony został wyraźnie w art. 12a oraz 12b ustawy o zdrowiu publicznym.

Ustalenie podstawy opodatkowania nie może zostać dokonane w oderwaniu od przedmiotu opodatkowania. Zdaniem Sądu ustawodawca w sposób jednoznaczny zadecydował o wyłączeniu z opodatkowania "opłatą cukrową" cukrów występujących w napojach naturalnie. Nie są one objęte opłatą od środków spożywczych, a w efekcie ich ilość (zawartość) nie może wpływać na wysokość tej opłaty.